«تاریخ طبری» کتابی است به قلم محمد بن جریر طبری (نویسنده‌ی زاده‌ی آمل، از ۲۲۴ تا ۳۱۰ هجری قمری) که به زبان عربی و در اواخر قرن سوم هجری قمری نگاشته شده است. این کتاب به روایت تاریخ از زمان خلقت آدم تا عصر خود می‌پردازد.
درباره‌ی تاریخ طبری
«تاریخُ الرُسُلِ و الاُمَمِ و المُلوک» معروف به تاریخ طبری از کهن‌ترین و معروف‌ترین کتاب‌های تاریخ اسلام است. این کتاب به زبان عربی توسط محمد بن جریر بن یزید نوشته شده است. نویسنده از آغاز خلقت جهان تا حوادث سال ۳۰۲ق را گزارش کرده است.
کتابت تاریخ طبری هم‌زمان با دوران زندگی امامان شیعه بوده و یکی از قدیمی‌ترین منابع گزارش واقعه کربلا است که آن را بر اساس کتاب ابی‌مخنف نقل کرده است. طبری در کتابش واقعه غدیر را گزارش نکرده است. با این حال او کتابی دیگر با عنوان «الولایه» نوشته که موضوع آن طرق حدیث غدیر است.
او قدیمی‌ترین مدعی ارتباط مذهب شیعه با عبدالله بن سبا است و همه سخنانش را از سیف بن عمر نقل کرده است. به همین جهت، به گفته رجال‌شناسان سخن او در این مورد اعتباری ندارد.
برخی از محققان و عالمان شیعه نقدهای تندی بر تاریخ طبری وارد کرده‌اند و گفته‌اند که در موارد متعددی تاریخ را جانب‌دارانه گزارش کرده و بر راویان غیرقابل اعتماد تکیه کرده است.
از اینکه محمد بن جریر طبری از چه منابع و مآخذی استفاده می‌کرده به خصوص برای ذکر وقایع دوره‌های پیش از اسلام که منابع معتبری نبوده‌است با عباراتی مانند «حدثنی»،«حدثنا»،«قال» و در مواردی برای ذکر صیغه‌ی مجهول با عنوان «ذکر عن» یاد می‌کرد اما وی مشخص نکرده که کدام منابع دقیقاً مکتوب هستند یا شفاهی. و برای نگارش تاریخ انبیا و پیامبران هم از قران استفاده کرده وهم از آثار وهب بن مبیته و ابن اسحاق که اهل کتاب بوده‌اند استفاده کرده‌است.
یکی از منابع مهم وی برای تحریر این دوره از تاریخ ایران که بخش مهمی محسوب می‌شود نوشته‌های هشام بن محمد کلبی بوده‌است. از دیگر منابع او می‌توان «خدای‌نامه» را نام برد. او برای ذکر تاریخ آفرینش تنها به منابع یهودی و مسیحی بسنده نکرده و از منابع ایرانی نیز بهره برده‌است.
ترجمه‌ی تاریخ طبری به فارسی
تاریخ طبری را ابوعلی بلعمی به فارسی ترجمه و تلخیص کرده‌است و چون از خود مطالب دیگری افزوده‌است و تغییرات دیگری نیز داده‌است، کتاب او نسبتاً تألیفی نو به حساب می‌آید و به نام خود او تاریخ بلعمی نامیده شده‌است.
تاریخ طبری را نیز ابوالقاسم پاینده ۱۳۵۲ ترجمه و توسط انتشارات بنیاد فرهنگ در ۱۵ جلد منتشر نمود. در سال ۱۳۵۳ نیز دوره‌ی ۱۶ جلدی آن توسط بنیاد فرهنگ منتشر شد. پس از انقلاب این کتاب در ۱۶ جلد توسط انتشارات اساطیر در سال‌های ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۵ چاپ و عرضه شد.
طبری در بیان مطالب از مقایسه‌‌ی مطالب از دید ادیان مختلف نیز پرداخته‌است. مثل نظر ابن‌عباس و نظر علمای یهود، نظر علمای مسیحی، و نظر علمای زرتشتی.
محتوا و شیوه‌ی نگارش تاریخ طبری
تاریخ طبری شامل دو بخش کلی است:
- تاریخ پیش از اسلام: بخش پیش از اسلام مشهورترین، مهم‌ترین قسمت آن است و نویسنده این بخش از کتاب را پس از پایانتفسیر طبری (تفسیر قرآنش) تألیف نمود.
- پس از اسلام: در تاریخ پس از اسلام این کتاب، نویسنده وقایع را به صورت وقایع نگاری نقل می‌کند. این بخش (پس از اسلام) خود مشتمل بر سه بخش جداگانه دیگر است.
تاریخ طبری دارای ۱۶ جلد و مرجع عمده تاریخ ایران تا اول سده چهارم هجری است، همچنین این کتاب مأخذ عمده بسیاری از کسانی واقع شده‌است که بعد از طبری به تألیف تاریخ اسلام اهتمام ورزیده‌اند.
طبری در نگارش هر دوره ابتدا مهم‌ترین حوادث آن دوره را ذکر کرده و سپس به ذکر جزئیات آن حادثه پرداخته‌است. روشی که طبری در شیوه‌ی نگارش خود بکار برده یعنی همان تاریخ‌گذاری یا واقعه‌نگاری، روشی بی‌سابقه نبوده و تاریخ‌نگاران دیگری مانند یعقوبی و هیثم بن عدی نیز از این روش استفاده کرده‌اند. اما به لحاظ کیفی آن‌ها را با تاریخ طبری نمی‌توان مقایسه کرد.
برای آشنایی با سایر کتاب‌های مشابه، بخش معرفی بهترین کتاب‌های تاریخی را در وب‌سایت هر روز یک کتاب مشاهده کنید.
10 مرداد 1401
تاریخ طبری
«تاریخ طبری» کتابی است به قلم محمد بن جریر طبری (نویسنده‌ی زاده‌ی آمل، از ۲۲۴ تا ۳۱۰ هجری قمری) که به زبان عربی و در اواخر قرن سوم هجری قمری نگاشته شده است. این کتاب به روایت تاریخ از زمان خلقت آدم تا عصر خود می‌پردازد.
درباره‌ی تاریخ طبری
«تاریخُ الرُسُلِ و الاُمَمِ و المُلوک» معروف به تاریخ طبری از کهن‌ترین و معروف‌ترین کتاب‌های تاریخ اسلام است. این کتاب به زبان عربی توسط محمد بن جریر بن یزید نوشته شده است. نویسنده از آغاز خلقت جهان تا حوادث سال ۳۰۲ق را گزارش کرده است.
کتابت تاریخ طبری هم‌زمان با دوران زندگی امامان شیعه بوده و یکی از قدیمی‌ترین منابع گزارش واقعه کربلا است که آن را بر اساس کتاب ابی‌مخنف نقل کرده است. طبری در کتابش واقعه غدیر را گزارش نکرده است. با این حال او کتابی دیگر با عنوان «الولایه» نوشته که موضوع آن طرق حدیث غدیر است.
او قدیمی‌ترین مدعی ارتباط مذهب شیعه با عبدالله بن سبا است و همه سخنانش را از سیف بن عمر نقل کرده است. به همین جهت، به گفته رجال‌شناسان سخن او در این مورد اعتباری ندارد.
برخی از محققان و عالمان شیعه نقدهای تندی بر تاریخ طبری وارد کرده‌اند و گفته‌اند که در موارد متعددی تاریخ را جانب‌دارانه گزارش کرده و بر راویان غیرقابل اعتماد تکیه کرده است.
از اینکه محمد بن جریر طبری از چه منابع و مآخذی استفاده می‌کرده به خصوص برای ذکر وقایع دوره‌های پیش از اسلام که منابع معتبری نبوده‌است با عباراتی مانند «حدثنی»،«حدثنا»،«قال» و در مواردی برای ذکر صیغه‌ی مجهول با عنوان «ذکر عن» یاد می‌کرد اما وی مشخص نکرده که کدام منابع دقیقاً مکتوب هستند یا شفاهی. و برای نگارش تاریخ انبیا و پیامبران هم از قران استفاده کرده وهم از آثار وهب بن مبیته و ابن اسحاق که اهل کتاب بوده‌اند استفاده کرده‌است.
یکی از منابع مهم وی برای تحریر این دوره از تاریخ ایران که بخش مهمی محسوب می‌شود نوشته‌های هشام بن محمد کلبی بوده‌است. از دیگر منابع او می‌توان «خدای‌نامه» را نام برد. او برای ذکر تاریخ آفرینش تنها به منابع یهودی و مسیحی بسنده نکرده و از منابع ایرانی نیز بهره برده‌است.
ترجمه‌ی تاریخ طبری به فارسی
تاریخ طبری را ابوعلی بلعمی به فارسی ترجمه و تلخیص کرده‌است و چون از خود مطالب دیگری افزوده‌است و تغییرات دیگری نیز داده‌است، کتاب او نسبتاً تألیفی نو به حساب می‌آید و به نام خود او تاریخ بلعمی نامیده شده‌است.
تاریخ طبری را نیز ابوالقاسم پاینده ۱۳۵۲ ترجمه و توسط انتشارات بنیاد فرهنگ در ۱۵ جلد منتشر نمود. در سال ۱۳۵۳ نیز دوره‌ی ۱۶ جلدی آن توسط بنیاد فرهنگ منتشر شد. پس از انقلاب این کتاب در ۱۶ جلد توسط انتشارات اساطیر در سال‌های ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۵ چاپ و عرضه شد.
طبری در بیان مطالب از مقایسه‌‌ی مطالب از دید ادیان مختلف نیز پرداخته‌است. مثل نظر ابن‌عباس و نظر علمای یهود، نظر علمای مسیحی، و نظر علمای زرتشتی.
محتوا و شیوه‌ی نگارش تاریخ طبری
تاریخ طبری شامل دو بخش کلی است:
تاریخ طبری دارای ۱۶ جلد و مرجع عمده تاریخ ایران تا اول سده چهارم هجری است، همچنین این کتاب مأخذ عمده بسیاری از کسانی واقع شده‌است که بعد از طبری به تألیف تاریخ اسلام اهتمام ورزیده‌اند.
طبری در نگارش هر دوره ابتدا مهم‌ترین حوادث آن دوره را ذکر کرده و سپس به ذکر جزئیات آن حادثه پرداخته‌است. روشی که طبری در شیوه‌ی نگارش خود بکار برده یعنی همان تاریخ‌گذاری یا واقعه‌نگاری، روشی بی‌سابقه نبوده و تاریخ‌نگاران دیگری مانند یعقوبی و هیثم بن عدی نیز از این روش استفاده کرده‌اند. اما به لحاظ کیفی آن‌ها را با تاریخ طبری نمی‌توان مقایسه کرد.
برای آشنایی با سایر کتاب‌های مشابه، بخش معرفی بهترین کتاب‌های تاریخی را در وب‌سایت هر روز یک کتاب مشاهده کنید.
کتاب‌های پیشنهادی:
توسط: علی معاصر
دسته‌ها: ادبیات ایران، تاریخ، تاریخ ایران باستان
۰ برچسب‌ها: ادبیات ایران، محمد بن جریر طبری، معرفی کتاب، هر روز یک کتاب