«بحر در کوزه» اثری است از عبدالحسین زرین‌کوب (نویسنده و مترجم اهل بروجرد، از ۱۳۰۱ تا ۱۳۷۸) که در سال ۱۳۶۶ منتشر شده است. این کتاب به نقد و تفسیر قصه‌ها و تمثیلات مثنوی معنوی پرداخته است.
درباره‌ی بحر در کوزه
کتاب بحر در کوزه اثر عبدالحسین زرین‌کوب، در مورد نقد و تفسیر قصه‌ها و تمثیلات مثنوی معنوی است. نام این کتاب از این شعر مولانا گرفته شده است:
گر بریزی بحر را در کوزه‌ای / چند گنجد؛ قسمت یک روزه‌ای؟
کتاب بحر در کوزه به بررسی موضوع «اخلاق» و «تصویر خدا» در اندیشه‌ی مولانا اختصاص دارد. بر این اساس، نخست مبحثی تحت عنوان انسان و ساحات وجودی او مطرح گردیده و نگارنده کوشیده تا با روشن کردن معانی جسم و جان، نشان دهد «جسم« نیز هم‌چون «جان» دو مراتب است؛ و منظور مولانا از انسان، نه جسم، که همان جان انسانی است؛ جانی که ـ اگرچه غالباً به جسم بشر تعلق می‌گیرد ـ می‌تواند به جسم جماد (ستون حنانه و کوه طور) یا حیوان (سگ اصحاب کهف) هم تعلق پذیرد.
سپس ویژگی‌های ابدال حق از سوی مولانا برشمرده شده و دو مفهوم «فقر» و «فنا» بررسی شده است. در ادامه، مسئله‌ی رنج و علت وجودی آن مطرح گردیده و نگارنده نگاه مولانا را در خصوص آنچه «شر» خوانده می‌شود، بیان کند. بخش بعدی کتاب به مقوله‌ی عشق ماهیت، خاستگاه، و متعلق آن اختصاص یافته و در آن سعی شده با تمیز میان صورت‌های مشابه عشق، دلبستگی، و میل، تصویری واقع از آنچه مولانا «عشق» می‌خواند، نشان داده شود. نیز، مبحثی در خصوص معرفت‌شناسی مولانا مطرح گردیده است.
فرایند شناخت، منابع و موانع آن، و تبیین علت وجود اختلاف در آوا و نظرات از مسائل مطرح شده در این مبحث است. افزون بر این، نگارنده پس از این ادعا که مولانا در داوری‌های اخلاقی خود به تفکیک میان فعل و ارزش قایل است، چگونگی یک داوری موجه اخلاقی را از منظر وی بررسی کرده، آن‌گاه با ورود به بحث پلورالیسم اخلاقی، نسبی بودن ارزش در تعلقش به «منش» تحلیل و بررسی می‌کند. در پایان، این نکته مطرح گردیده که «شناخت خدا نه به واسطه‌ی عقل، که تنها با عشق ممکن می‌شود. آدمی در عشق به وصل می‌رسد و با وصل به شناخت.»
کتاب بحر در کوزه دارای پانزده فصل است . مؤلف در این کتاب تحلیل ساده و روان دارد. نویسنده , پیام های عرفانی مولانا را به شیوه ی دریافت آسان و در عین حال عمیق بیان می‌کند.
کتاب بحر در کوزه در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۴.۰۰ با بیش از ۸۰ رای و ۸ نقد و نظر است. این کتاب توسط انتشارات علمی در ۶۱۶ صفحه در قطع وزیری منتشر شده است.
بخش‌هایی از بحر در کوزه
قصه های مثنوی که همواره بر وجه تمثیل دلالات و خطابات او را توجیه می‌کند و دعاوی وی را به اذهان تقریب می‌نماید البته مجرد قصه نیست، نوعی تمثیل و استدلال است. معهذا آنجا هم که مجرد قصه‌اش قصه نوش را مجذوب می‌دارد ضرورت توجه به سر قصه را فراموش نمی‌کند، و در این باب که ظاهر قصه پیمانه‌ای بیش نیست آنچه در آن اهمیت دارد دانه‌ی معنی است، و هر چند در بین قصه‌های او که اکثر از ادب صوفیه یا جوامع عربی و فارسی ماخوذ است تعدادی نیز رنگ عامیانه و ظاهر مستهجن دارد در هر حال توجه به سر معنی موجب می‌گردد که حتی هزل او تعلیم جلوه کند و حکایت عامیانه‌اش از نکته‌ی عارفانه خالی نباشد.
………………..
از همان آغاز مثنوی که حکایت جدایی در شکایت نی به بیان می‌آید، و سپس داستان پادشاه و کنیزک «نقد حال ما» خوانده می شود، انسان احساس می کند در مثنوی با دنیای قصه سر و کار دارد و شکایت نی هم که به نحوی ابهام آمیز حکایت حال غربت و هجران روح سالک را منعکس می‌کند.
چیزی هم از غصه‌ی هجرت و جدایی مولانا و خانواده‌اش از بلخ و خراسان «مغول زده» را به خاطر این شاعر هجران دیده ی مبتلا به غربت روم آورده باشد و بدین سان داستان خود را در حدیث دیگران در آمیخته باشد، و نه آیا اشارت مولانا به «سمرقند چو قند» در اینجا می‌تواند نشانه‌ای از خاطره‌های کودکی وی و دنیای برباد رفته‌ی خوارزم و خراسان قبل از مغول بوده باشد؟
چنانچه به کتاب بحر در کوزه علاقمند هستد، برای آشنایی با دیگر کتاب‌های این نویسنده، به بخش معرفی کتاب‌های دکتر عبدالحسین زرین‌کوب در وب‌سایت هر روز یک کتاب مراجعه کنید. به علاوه، مشتاقان زندگی مولانا به حتم ازخواندن کتاب‌های پله‌پله تا ملاقات خدا و ملت عشق نیز لذت وافر می‌برند.
13 آبان 1401
بحر در کوزه
«بحر در کوزه» اثری است از عبدالحسین زرین‌کوب (نویسنده و مترجم اهل بروجرد، از ۱۳۰۱ تا ۱۳۷۸) که در سال ۱۳۶۶ منتشر شده است. این کتاب به نقد و تفسیر قصه‌ها و تمثیلات مثنوی معنوی پرداخته است.
درباره‌ی بحر در کوزه
کتاب بحر در کوزه اثر عبدالحسین زرین‌کوب، در مورد نقد و تفسیر قصه‌ها و تمثیلات مثنوی معنوی است. نام این کتاب از این شعر مولانا گرفته شده است:
گر بریزی بحر را در کوزه‌ای / چند گنجد؛ قسمت یک روزه‌ای؟
کتاب بحر در کوزه به بررسی موضوع «اخلاق» و «تصویر خدا» در اندیشه‌ی مولانا اختصاص دارد. بر این اساس، نخست مبحثی تحت عنوان انسان و ساحات وجودی او مطرح گردیده و نگارنده کوشیده تا با روشن کردن معانی جسم و جان، نشان دهد «جسم« نیز هم‌چون «جان» دو مراتب است؛ و منظور مولانا از انسان، نه جسم، که همان جان انسانی است؛ جانی که ـ اگرچه غالباً به جسم بشر تعلق می‌گیرد ـ می‌تواند به جسم جماد (ستون حنانه و کوه طور) یا حیوان (سگ اصحاب کهف) هم تعلق پذیرد.
سپس ویژگی‌های ابدال حق از سوی مولانا برشمرده شده و دو مفهوم «فقر» و «فنا» بررسی شده است. در ادامه، مسئله‌ی رنج و علت وجودی آن مطرح گردیده و نگارنده نگاه مولانا را در خصوص آنچه «شر» خوانده می‌شود، بیان کند. بخش بعدی کتاب به مقوله‌ی عشق ماهیت، خاستگاه، و متعلق آن اختصاص یافته و در آن سعی شده با تمیز میان صورت‌های مشابه عشق، دلبستگی، و میل، تصویری واقع از آنچه مولانا «عشق» می‌خواند، نشان داده شود. نیز، مبحثی در خصوص معرفت‌شناسی مولانا مطرح گردیده است.
فرایند شناخت، منابع و موانع آن، و تبیین علت وجود اختلاف در آوا و نظرات از مسائل مطرح شده در این مبحث است. افزون بر این، نگارنده پس از این ادعا که مولانا در داوری‌های اخلاقی خود به تفکیک میان فعل و ارزش قایل است، چگونگی یک داوری موجه اخلاقی را از منظر وی بررسی کرده، آن‌گاه با ورود به بحث پلورالیسم اخلاقی، نسبی بودن ارزش در تعلقش به «منش» تحلیل و بررسی می‌کند. در پایان، این نکته مطرح گردیده که «شناخت خدا نه به واسطه‌ی عقل، که تنها با عشق ممکن می‌شود. آدمی در عشق به وصل می‌رسد و با وصل به شناخت.»
کتاب بحر در کوزه دارای پانزده فصل است . مؤلف در این کتاب تحلیل ساده و روان دارد. نویسنده , پیام های عرفانی مولانا را به شیوه ی دریافت آسان و در عین حال عمیق بیان می‌کند.
کتاب بحر در کوزه در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۴.۰۰ با بیش از ۸۰ رای و ۸ نقد و نظر است. این کتاب توسط انتشارات علمی در ۶۱۶ صفحه در قطع وزیری منتشر شده است.
بخش‌هایی از بحر در کوزه
قصه های مثنوی که همواره بر وجه تمثیل دلالات و خطابات او را توجیه می‌کند و دعاوی وی را به اذهان تقریب می‌نماید البته مجرد قصه نیست، نوعی تمثیل و استدلال است. معهذا آنجا هم که مجرد قصه‌اش قصه نوش را مجذوب می‌دارد ضرورت توجه به سر قصه را فراموش نمی‌کند، و در این باب که ظاهر قصه پیمانه‌ای بیش نیست آنچه در آن اهمیت دارد دانه‌ی معنی است، و هر چند در بین قصه‌های او که اکثر از ادب صوفیه یا جوامع عربی و فارسی ماخوذ است تعدادی نیز رنگ عامیانه و ظاهر مستهجن دارد در هر حال توجه به سر معنی موجب می‌گردد که حتی هزل او تعلیم جلوه کند و حکایت عامیانه‌اش از نکته‌ی عارفانه خالی نباشد.
………………..
از همان آغاز مثنوی که حکایت جدایی در شکایت نی به بیان می‌آید، و سپس داستان پادشاه و کنیزک «نقد حال ما» خوانده می شود، انسان احساس می کند در مثنوی با دنیای قصه سر و کار دارد و شکایت نی هم که به نحوی ابهام آمیز حکایت حال غربت و هجران روح سالک را منعکس می‌کند.
چیزی هم از غصه‌ی هجرت و جدایی مولانا و خانواده‌اش از بلخ و خراسان «مغول زده» را به خاطر این شاعر هجران دیده ی مبتلا به غربت روم آورده باشد و بدین سان داستان خود را در حدیث دیگران در آمیخته باشد، و نه آیا اشارت مولانا به «سمرقند چو قند» در اینجا می‌تواند نشانه‌ای از خاطره‌های کودکی وی و دنیای برباد رفته‌ی خوارزم و خراسان قبل از مغول بوده باشد؟
چنانچه به کتاب بحر در کوزه علاقمند هستد، برای آشنایی با دیگر کتاب‌های این نویسنده، به بخش معرفی کتاب‌های دکتر عبدالحسین زرین‌کوب در وب‌سایت هر روز یک کتاب مراجعه کنید. به علاوه، مشتاقان زندگی مولانا به حتم ازخواندن کتاب‌های پله‌پله تا ملاقات خدا و ملت عشق نیز لذت وافر می‌برند.
کتاب‌های پیشنهادی:
توسط: علی معاصر
دسته‌ها: آثار منتخب سایت، ادبیات ایران، عرفان
۰ برچسب‌ها: ادبیات ایران، عبدالحسین زرین‌کوب، معرفی کتاب، هر روز یک کتاب