«شب هول» اثری است از هرمز شهدادی (نویسنده‌ی زاده‌ی نائین، متولد ۱۳۲۸) که در سال ۱۳۵۷ منتشر شده است. این کتاب رمانی است درباره‌ی جستجوی هویت فردی و اجتماعی در میان بحران‌های تاریخی و روانی، که در خلال سفر یک مرد به تهران و یادآوری‌های او از گذشته، تضادهای اجتماعی و تحولات تاریخی ایران پیش از انقلاب ۵۷ را به تصویر می‌کشد.
درباره‌ی شب هول
کتاب شب هول نوشته هرمز شهدادی از جمله آثاری است که در تاریخ ادبیات فارسی به‌واسطه‌ی سبک نوین و ساختار پیچیده‌اش به ویژه در زمینه رمان‌های مدرن ایرانی جلب توجه می‌کند. این رمان با استفاده از تکنیک‌های نوین روایی مانند جریان سیال ذهن و با برجسته‌سازی مسائلی همچون بحران‌های اجتماعی و تاریخی، در تلاش است تا هویت فردی و اجتماعی را در بستری از ترس، خشم، و اضطراب به تصویر بکشد. رمان به‌ویژه در زمان انتشارش در سال ۱۳۵۷ نتواست توجه زیادی را جلب کند و نقدهای مختلفی درباره‌اش وجود دارد که به دلایل تاریخی و فرهنگی قابل توجه است.
در داستان، شخصیت‌های مختلف درگیر یک شبکه پیچیده از روابط خانوادگی و اجتماعی هستند. شخصیت اصلی، اسماعیل، که در جستجوی هویت خود است، به‌واسطه‌ی گذشته‌ی خانوادگی‌اش و تجربیات تلخی که در زندگی داشته، درگیر سوالات فلسفی و اجتماعی می‌شود. شخصیت‌های دیگر نیز همچون هادی و ایران در موقعیت‌های مشابهی از بحران‌های ذهنی و روحی قرار دارند. در این میان، نویسنده به‌ویژه از طریق شخصیت‌های متناقض و دنیای درونی آن‌ها سعی در بازتاب وضعیت جامعه ایران در آستانه انقلاب ۵۷ دارد.
رمان شب هول از دو سطح داستانی موازی تشکیل شده است: یکی داستان اسماعیل در سفر به تهران با پدر بیمار و دیگری داستان‌های ذهنی و یادآوری‌های شخصیت‌ها که به شکل مداوم از گذشته به حال و از حال به آینده می‌پرند. این تکنیک، از ویژگی‌های بارز رمان‌های جریان سیال ذهن است که در آن زمان در ادبیات فارسی کمتر شناخته شده بود و این موضوع باعث می‌شود که رمان از ساختار کلاسیک رمان فاصله بگیرد.
شهدادی در این رمان، تاریخ ایران را به‌عنوان پس‌زمینه‌ای برای درک شخصیت‌های خود به کار می‌برد. تاریخ معاصر ایران، از جمله کودتای ۲۸ مرداد و انقلاب اسلامی، در بستر زندگی شخصی شخصیت‌ها قرار دارد و این دو سطح در هم می‌آمیزند. اسماعیل که در تلاش برای کشف هویت خود است، از لابه‌لای این تاریخ پرآشوب می‌گذرد و به‌دنبال فهم رابطه‌اش با گذشته و هویت اجتماعی‌اش می‌رود. در این مسیر، جامعه‌ای در حال تغییر را می‌بینیم که تضادهای درونی و بیرونی آن، انسان‌ها را در وضعیت‌های ناخوشایند و گیج‌کننده‌ای قرار می‌دهد.
یکی از نقاط قوت این رمان، استفاده از نمادها و اشارات اسطوره‌ای است. نام‌های شخصیت‌ها مانند ابراهیم، اسماعیل و هاجر، به‌طور ضمنی به اسطوره‌های دینی و تاریخی اشاره دارند و این نوع نمادسازی در بازنمایی هویت فردی و جمعی به‌شکل عمیقی در رمان جای گرفته است. نویسنده با این کار، داستان را به یک سطح فراتر از روایت تاریخی می‌برد و آن را به یک بررسی فرهنگی و اجتماعی تبدیل می‌کند.
این رمان همچنین با نگاه انتقادی به جامعه روشنفکری ایران و وضعیت اجتماعی آن زمان، نقدی تلخ به وضعیت روشنفکری پس از انقلاب دارد. شخصیت اسماعیل، به‌ویژه در مواجهه با ناکامی‌های شخصی و اجتماعی‌اش، به نوعی نماد روشنفکری می‌شود که در میان تلاطم‌های سیاسی و اجتماعی ایران به بن‌بست می‌رسد. او در جستجوی راهی برای فرار از تنگنای ذهنی و اجتماعی‌اش، دچار افسردگی و خودآزاری می‌شود.
نقدی که به جامعه روشنفکری ایران در این رمان وارد می‌شود، شامل نقدهایی بر فقدان آگاهی اجتماعی، انفعال و خودباختگی است. رمان با توصیف‌های دقیق از شخصیت‌های مختلف و ویژگی‌های روانی آن‌ها، نشان می‌دهد که چگونه روشنفکران آن دوران در مواجهه با واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی دچار انفعال و سردرگمی شدند. این رویکرد باعث می‌شود که شب هول به یک اثر تلخ و نیهیلیستی تبدیل شود که در آن انسان‌ها در تلاش برای یافتن هویت خود، گرفتار ترس‌ها و محدودیت‌های تاریخی و اجتماعی هستند.
با این حال، شب هول به‌واسطه‌ی نوآوری‌های ساختاری‌اش، از جمله تغییرات زمانی و مکانی که در طول رمان به‌طور مداوم اتفاق می‌افتند، می‌تواند برای برخی از خوانندگان دشوار و پیچیده باشد. این تغییرات زمانی و روایت‌های ذهنی در کنار واقعیت‌های تاریخی، ممکن است موجب سردرگمی در پیگیری خط داستانی شوند. به علاوه، داستان‌هایی که در لایه‌های مختلف در هم تنیده شده‌اند، می‌توانند برای خوانندگان عادی که با سبک‌های مدرن داستان‌نویسی آشنا نیستند، چالش‌برانگیز باشند.
با این وجود، این رمان ویژگی‌های جذابی نیز دارد. به‌ویژه سبک خاص نویسنده در استفاده از زبان و بیان حالات روانی شخصیت‌ها، جذابیت زیادی دارد. زبان رمان، که از نثر محاوره‌ای و گاهی زبان رکیک استفاده می‌کند، باعث می‌شود که شخصیت‌ها به‌طور ملموس‌تری به نظر برسند و خواننده احساس نزدیکی بیشتری به آن‌ها داشته باشد. این انتخاب‌ها در کنار استفاده از نمادها و تکنیک‌های نوین، باعث می‌شود که شب هول یک اثر منحصر به فرد و برجسته در ادبیات معاصر ایران باشد.
این رمان همچنین در سطحی عمیق‌تر به مفاهیم مربوط به هویت فردی و جمعی، آزادی، و سرنوشت پرداخته است. شخصیت‌ها، به‌ویژه اسماعیل، در پی کشف هویت خود در میان تاریخ و جامعه‌ای در حال تغییر هستند و این جستجوها در فضای ترس و هراس زندگی‌شان متبلور می‌شود. در این راستا، رمان شب هول به‌نوعی تصویرگر جامعه‌ای است که در آن فردیت و آزادی در مواجهه با قدرت‌های بزرگ و سیستم‌های سیاسی و اجتماعی تحت فشار قرار دارد.
در نهایت، شب هول را می‌توان یک رمان مهم و تأثیرگذار در تاریخ ادبیات فارسی دانست که به رغم برخی نقاط ضعف در روایت و پیچیدگی‌های ساختاری، توانسته است چالش‌های اجتماعی و روانی جامعه ایران در آستانه انقلاب را به شکلی منحصر به فرد و هنری به تصویر بکشد. این رمان، با نگاه انتقادی‌اش به جامعه و تاریخ ایران، هنوز هم می‌تواند برای خوانندگان معاصر جذاب و مفید باشد، به‌ویژه کسانی که به دنبال درک عمیق‌تری از پیچیدگی‌های تاریخی و اجتماعی ایران هستند.
رمان شب هول در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۴.۰۴ با بیش از ۵۷۲ رای و ۱۲۱ نقد و نظر است.
خلاصه‌ی داستان شب هول
در شب هول، داستان حول محور شخصیت اصلی به نام اسماعیل می‌چرخد که در حال انتقال پدر بیمار خود از اصفهان به تهران است. اسماعیل قصد دارد پدر را برای معالجه به بیمارستان برساند. این سفر که تنها یک شب طول می‌کشد، بهانه‌ای می‌شود برای روایت داستانی درونی و ذهنی که به گذشته و حال شخصیت‌ها و تاریخ معاصر ایران می‌پردازد. ذهن اسماعیل پر از یادآوری‌ها و افکار پیچیده‌ای است که در میان آن‌ها، تاریخ خانواده و تحولات اجتماعی و سیاسی کشور به هم پیوسته است.
در طول سفر، اسماعیل با فکر و خاطرات خود درباره‌ی گذشته‌اش، به ویژه درباره‌ی پدرش و تاریخ خانواده‌اش دست به مواجهه می‌زند. این سفر ذهنی به تحلیل و بررسی روابط خانوادگی و اجتماعی او و همچنین رابطه‌اش با جامعه و تاریخ ایران می‌پردازد. از طرفی، در طی داستان، بازتاب‌های جامعه ایران پیش از انقلاب ۵۷ و تضادهای اجتماعی و سیاسی آن، به‌طور آشکاری از خلال افکار اسماعیل به نمایش درمی‌آید.
داستان به‌طور موازی به سرگذشت سه نسل از یک خانواده می‌پردازد که در هر نسل، شخصیت‌های مختلف با بحران‌های اجتماعی و روانی روبه‌رو هستند. اسماعیل به‌ویژه در پی کشف هویت خود است و برای یافتن پاسخ به سؤالاتی درباره‌ی گذشته‌اش، گذشته‌ی اجتماعی ایران و هویت فردی‌اش می‌کوشد. او از زندگی پدرش و بزرگ‌ترهای خانواده شروع می‌کند و از دل خاطرات آنان، به بررسی وضعیت خود می‌پردازد.
در این بین، اسماعیل با شخصیت‌های مختلفی مواجه می‌شود که هرکدام نشان‌دهنده جنبه‌های متفاوتی از جامعه آن زمان هستند. هادی، یکی از شخصیت‌های مهم داستان، چپ‌گرا و درگیر خشونت‌های اجتماعی است. او در بحث‌های عمیق با اسماعیل درباره هنر، جامعه و روشنفکری شرکت می‌کند. این مکالمات باعث می‌شود تا اسماعیل به تحلیل‌های متفاوتی از وضعیت اجتماعی خود برسد و در نهایت به بن‌بستی در درک هویت خود برسد.
داستان اسماعیل در کنار سفر به تهران، در حالی که در واقعیت در حال حمل پدر بیمار است، در ذهن او به صورت خواب و بیداری در حال جریان است. این تغییرات زمانی و مکانی به سبک روایت سیال ذهن، لایه‌های متعددی از خاطرات، رویاها و تفکرات اجتماعی را در هم می‌آمیزد. در همین راستا، برخی از وقایع زندگی اسماعیل و خانواده‌اش در قالب یادآوری‌هایی از دوران کودکی و گذشته‌های دورتر روایت می‌شود.
یکی از پیچیدگی‌های داستان، استفاده از نام‌های نمادین برای شخصیت‌هاست. این نام‌ها، مانند ابراهیم، اسماعیل، هاجر و ایران، علاوه بر بار معنایی که در داستان دارند، به‌طور ضمنی به اسطوره‌ها و تاریخ دینی ایران اشاره دارند. این نمادگرایی، عمق بیشتری به داستان می‌بخشد و روابط فردی و اجتماعی شخصیت‌ها را در بستر تاریخ و فرهنگ ایرانی به نمایش می‌گذارد.
در ادامه، بحران‌های روانی شخصیت‌ها، به‌ویژه اسماعیل، از قبیل افسردگی و جستجو برای یافتن هویت فردی، به‌صورت عمیق و پیچیده‌ای مورد بررسی قرار می‌گیرند. اسماعیل به‌ویژه در تلاش است تا خود را از تاری گذشته آزاد کند، اما همچنان در حلقه‌ای از ترس، اضطراب و هویت‌یابی گم‌شده به‌سر می‌برد. در این میان، تحلیل اجتماعی و سیاسی جامعه ایران پیش از انقلاب نیز به‌طور غیرمستقیم به وضعیت فردی شخصیت‌ها منتقل می‌شود.
در نهایت، شب هول داستانی است درباره‌ی سرگردانی فردی و جمعی، که از طریق بحران‌های شخصی و اجتماعی، تلاش می‌کند هویت خود را پیدا کند. سفر اسماعیل به تهران تنها یک نقطه شروع برای سفر ذهنی او به دل تاریخ و بحران‌های اجتماعی است که سرانجام، سرگشتگی و ترس از آینده را در دنیای اجتماعی و شخصی‌اش به تصویر می‌کشد.
بخش‌هایی از شب هول
تاریک و روشن است که از خانه‌ی هادی بیرون می‌آیم. شبی دیرپا گذشته است. اکنون مالک کتاب‌هایی شده بودم که پیش از آن حتی شکل آن‌ها را هم نمی‌توانستم تصور کنم. هادی کتاب اولیسس جویس را، وقتی می‌خواست در کیفی کهنه بگذارد، اندکی زیرورو کرد. زیر لب گفت یک سال طول کشید تا به کمک دیکشنری آن را خواندم.
بهنگام خداحافظی کیف را به دستم داد و با حالتی عصبی مرا در بغل گرفت. نمی‌دانستم چه بگویم یا چه کنم. گفتم آدرس مرا که بلدی. اگر خواستی با من تماس بگیر. و به راه افتادم. از کوچه به خیابان خوش می‌رسم.
………………..
وحشت همیشه با ماست. مثل خدا که همیشه با ماست. باورمان نمی‌شود که می‌شود نترسید. همان‌طور که باورمان نمی‌شود که می‌شود خدایی نباشد. حتی تصورش برایمان مشکل است. لاک‌پشت بدون لاک تاب هوا را هم ندارد. و ترس لاک ماست. پوسته‌ای سخت است که از فضای بیرون، از هوای بیرون و از نفس آدم‌های بیرون جدایمان می‌کند. همیشه محتاطیم. به کوچکترین حرکت ناآشنایی سرمان را می‌دزدیم و در درون پوسته‌ی ترس پنهان می‌شویم. نفوذ ناپذیر و جامد.
در درون این قشر ضخیم است که کابوس‌هایمان عذابمان می‌دهد. در درون این قشر ضخیم است که بیداریم، می‌بینیم، می‌شنویم، و همه گمان می‌کنند که سنگیم، نمی‌بینیم، نمی‌شنویم، خوابیم. و یا، اگر خیلی هوشیارمان بپندارند، فکر می‌کنند پذیرفته‌ایم. خدایمان هم همین‌جاست. زیر لاک ماست.
بند نافی است که مارا به دنیای بیرونی پیوند می‌دهد. اگر او نباشد چه کسی بازگویی رنج‌هایمان را بشنود؟ باور نمی‌کنیم که حیات همین است. همین که برما گذشته است. بر ما که قهرمان نیستیم. لاک‌پشت هم نیستیم.
اگر به کتاب شب هول علاقه دارید، بخش معرفی برترین رمان‌های فارسی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، شما را با سایر موارد مشابه نیز آشنا می‌کند.
23 بهمن 1403
شب هول
«شب هول» اثری است از هرمز شهدادی (نویسنده‌ی زاده‌ی نائین، متولد ۱۳۲۸) که در سال ۱۳۵۷ منتشر شده است. این کتاب رمانی است درباره‌ی جستجوی هویت فردی و اجتماعی در میان بحران‌های تاریخی و روانی، که در خلال سفر یک مرد به تهران و یادآوری‌های او از گذشته، تضادهای اجتماعی و تحولات تاریخی ایران پیش از انقلاب ۵۷ را به تصویر می‌کشد.
درباره‌ی شب هول
کتاب شب هول نوشته هرمز شهدادی از جمله آثاری است که در تاریخ ادبیات فارسی به‌واسطه‌ی سبک نوین و ساختار پیچیده‌اش به ویژه در زمینه رمان‌های مدرن ایرانی جلب توجه می‌کند. این رمان با استفاده از تکنیک‌های نوین روایی مانند جریان سیال ذهن و با برجسته‌سازی مسائلی همچون بحران‌های اجتماعی و تاریخی، در تلاش است تا هویت فردی و اجتماعی را در بستری از ترس، خشم، و اضطراب به تصویر بکشد. رمان به‌ویژه در زمان انتشارش در سال ۱۳۵۷ نتواست توجه زیادی را جلب کند و نقدهای مختلفی درباره‌اش وجود دارد که به دلایل تاریخی و فرهنگی قابل توجه است.
در داستان، شخصیت‌های مختلف درگیر یک شبکه پیچیده از روابط خانوادگی و اجتماعی هستند. شخصیت اصلی، اسماعیل، که در جستجوی هویت خود است، به‌واسطه‌ی گذشته‌ی خانوادگی‌اش و تجربیات تلخی که در زندگی داشته، درگیر سوالات فلسفی و اجتماعی می‌شود. شخصیت‌های دیگر نیز همچون هادی و ایران در موقعیت‌های مشابهی از بحران‌های ذهنی و روحی قرار دارند. در این میان، نویسنده به‌ویژه از طریق شخصیت‌های متناقض و دنیای درونی آن‌ها سعی در بازتاب وضعیت جامعه ایران در آستانه انقلاب ۵۷ دارد.
رمان شب هول از دو سطح داستانی موازی تشکیل شده است: یکی داستان اسماعیل در سفر به تهران با پدر بیمار و دیگری داستان‌های ذهنی و یادآوری‌های شخصیت‌ها که به شکل مداوم از گذشته به حال و از حال به آینده می‌پرند. این تکنیک، از ویژگی‌های بارز رمان‌های جریان سیال ذهن است که در آن زمان در ادبیات فارسی کمتر شناخته شده بود و این موضوع باعث می‌شود که رمان از ساختار کلاسیک رمان فاصله بگیرد.
شهدادی در این رمان، تاریخ ایران را به‌عنوان پس‌زمینه‌ای برای درک شخصیت‌های خود به کار می‌برد. تاریخ معاصر ایران، از جمله کودتای ۲۸ مرداد و انقلاب اسلامی، در بستر زندگی شخصی شخصیت‌ها قرار دارد و این دو سطح در هم می‌آمیزند. اسماعیل که در تلاش برای کشف هویت خود است، از لابه‌لای این تاریخ پرآشوب می‌گذرد و به‌دنبال فهم رابطه‌اش با گذشته و هویت اجتماعی‌اش می‌رود. در این مسیر، جامعه‌ای در حال تغییر را می‌بینیم که تضادهای درونی و بیرونی آن، انسان‌ها را در وضعیت‌های ناخوشایند و گیج‌کننده‌ای قرار می‌دهد.
یکی از نقاط قوت این رمان، استفاده از نمادها و اشارات اسطوره‌ای است. نام‌های شخصیت‌ها مانند ابراهیم، اسماعیل و هاجر، به‌طور ضمنی به اسطوره‌های دینی و تاریخی اشاره دارند و این نوع نمادسازی در بازنمایی هویت فردی و جمعی به‌شکل عمیقی در رمان جای گرفته است. نویسنده با این کار، داستان را به یک سطح فراتر از روایت تاریخی می‌برد و آن را به یک بررسی فرهنگی و اجتماعی تبدیل می‌کند.
این رمان همچنین با نگاه انتقادی به جامعه روشنفکری ایران و وضعیت اجتماعی آن زمان، نقدی تلخ به وضعیت روشنفکری پس از انقلاب دارد. شخصیت اسماعیل، به‌ویژه در مواجهه با ناکامی‌های شخصی و اجتماعی‌اش، به نوعی نماد روشنفکری می‌شود که در میان تلاطم‌های سیاسی و اجتماعی ایران به بن‌بست می‌رسد. او در جستجوی راهی برای فرار از تنگنای ذهنی و اجتماعی‌اش، دچار افسردگی و خودآزاری می‌شود.
نقدی که به جامعه روشنفکری ایران در این رمان وارد می‌شود، شامل نقدهایی بر فقدان آگاهی اجتماعی، انفعال و خودباختگی است. رمان با توصیف‌های دقیق از شخصیت‌های مختلف و ویژگی‌های روانی آن‌ها، نشان می‌دهد که چگونه روشنفکران آن دوران در مواجهه با واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی دچار انفعال و سردرگمی شدند. این رویکرد باعث می‌شود که شب هول به یک اثر تلخ و نیهیلیستی تبدیل شود که در آن انسان‌ها در تلاش برای یافتن هویت خود، گرفتار ترس‌ها و محدودیت‌های تاریخی و اجتماعی هستند.
با این حال، شب هول به‌واسطه‌ی نوآوری‌های ساختاری‌اش، از جمله تغییرات زمانی و مکانی که در طول رمان به‌طور مداوم اتفاق می‌افتند، می‌تواند برای برخی از خوانندگان دشوار و پیچیده باشد. این تغییرات زمانی و روایت‌های ذهنی در کنار واقعیت‌های تاریخی، ممکن است موجب سردرگمی در پیگیری خط داستانی شوند. به علاوه، داستان‌هایی که در لایه‌های مختلف در هم تنیده شده‌اند، می‌توانند برای خوانندگان عادی که با سبک‌های مدرن داستان‌نویسی آشنا نیستند، چالش‌برانگیز باشند.
با این وجود، این رمان ویژگی‌های جذابی نیز دارد. به‌ویژه سبک خاص نویسنده در استفاده از زبان و بیان حالات روانی شخصیت‌ها، جذابیت زیادی دارد. زبان رمان، که از نثر محاوره‌ای و گاهی زبان رکیک استفاده می‌کند، باعث می‌شود که شخصیت‌ها به‌طور ملموس‌تری به نظر برسند و خواننده احساس نزدیکی بیشتری به آن‌ها داشته باشد. این انتخاب‌ها در کنار استفاده از نمادها و تکنیک‌های نوین، باعث می‌شود که شب هول یک اثر منحصر به فرد و برجسته در ادبیات معاصر ایران باشد.
این رمان همچنین در سطحی عمیق‌تر به مفاهیم مربوط به هویت فردی و جمعی، آزادی، و سرنوشت پرداخته است. شخصیت‌ها، به‌ویژه اسماعیل، در پی کشف هویت خود در میان تاریخ و جامعه‌ای در حال تغییر هستند و این جستجوها در فضای ترس و هراس زندگی‌شان متبلور می‌شود. در این راستا، رمان شب هول به‌نوعی تصویرگر جامعه‌ای است که در آن فردیت و آزادی در مواجهه با قدرت‌های بزرگ و سیستم‌های سیاسی و اجتماعی تحت فشار قرار دارد.
در نهایت، شب هول را می‌توان یک رمان مهم و تأثیرگذار در تاریخ ادبیات فارسی دانست که به رغم برخی نقاط ضعف در روایت و پیچیدگی‌های ساختاری، توانسته است چالش‌های اجتماعی و روانی جامعه ایران در آستانه انقلاب را به شکلی منحصر به فرد و هنری به تصویر بکشد. این رمان، با نگاه انتقادی‌اش به جامعه و تاریخ ایران، هنوز هم می‌تواند برای خوانندگان معاصر جذاب و مفید باشد، به‌ویژه کسانی که به دنبال درک عمیق‌تری از پیچیدگی‌های تاریخی و اجتماعی ایران هستند.
رمان شب هول در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۴.۰۴ با بیش از ۵۷۲ رای و ۱۲۱ نقد و نظر است.
خلاصه‌ی داستان شب هول
در شب هول، داستان حول محور شخصیت اصلی به نام اسماعیل می‌چرخد که در حال انتقال پدر بیمار خود از اصفهان به تهران است. اسماعیل قصد دارد پدر را برای معالجه به بیمارستان برساند. این سفر که تنها یک شب طول می‌کشد، بهانه‌ای می‌شود برای روایت داستانی درونی و ذهنی که به گذشته و حال شخصیت‌ها و تاریخ معاصر ایران می‌پردازد. ذهن اسماعیل پر از یادآوری‌ها و افکار پیچیده‌ای است که در میان آن‌ها، تاریخ خانواده و تحولات اجتماعی و سیاسی کشور به هم پیوسته است.
در طول سفر، اسماعیل با فکر و خاطرات خود درباره‌ی گذشته‌اش، به ویژه درباره‌ی پدرش و تاریخ خانواده‌اش دست به مواجهه می‌زند. این سفر ذهنی به تحلیل و بررسی روابط خانوادگی و اجتماعی او و همچنین رابطه‌اش با جامعه و تاریخ ایران می‌پردازد. از طرفی، در طی داستان، بازتاب‌های جامعه ایران پیش از انقلاب ۵۷ و تضادهای اجتماعی و سیاسی آن، به‌طور آشکاری از خلال افکار اسماعیل به نمایش درمی‌آید.
داستان به‌طور موازی به سرگذشت سه نسل از یک خانواده می‌پردازد که در هر نسل، شخصیت‌های مختلف با بحران‌های اجتماعی و روانی روبه‌رو هستند. اسماعیل به‌ویژه در پی کشف هویت خود است و برای یافتن پاسخ به سؤالاتی درباره‌ی گذشته‌اش، گذشته‌ی اجتماعی ایران و هویت فردی‌اش می‌کوشد. او از زندگی پدرش و بزرگ‌ترهای خانواده شروع می‌کند و از دل خاطرات آنان، به بررسی وضعیت خود می‌پردازد.
در این بین، اسماعیل با شخصیت‌های مختلفی مواجه می‌شود که هرکدام نشان‌دهنده جنبه‌های متفاوتی از جامعه آن زمان هستند. هادی، یکی از شخصیت‌های مهم داستان، چپ‌گرا و درگیر خشونت‌های اجتماعی است. او در بحث‌های عمیق با اسماعیل درباره هنر، جامعه و روشنفکری شرکت می‌کند. این مکالمات باعث می‌شود تا اسماعیل به تحلیل‌های متفاوتی از وضعیت اجتماعی خود برسد و در نهایت به بن‌بستی در درک هویت خود برسد.
داستان اسماعیل در کنار سفر به تهران، در حالی که در واقعیت در حال حمل پدر بیمار است، در ذهن او به صورت خواب و بیداری در حال جریان است. این تغییرات زمانی و مکانی به سبک روایت سیال ذهن، لایه‌های متعددی از خاطرات، رویاها و تفکرات اجتماعی را در هم می‌آمیزد. در همین راستا، برخی از وقایع زندگی اسماعیل و خانواده‌اش در قالب یادآوری‌هایی از دوران کودکی و گذشته‌های دورتر روایت می‌شود.
یکی از پیچیدگی‌های داستان، استفاده از نام‌های نمادین برای شخصیت‌هاست. این نام‌ها، مانند ابراهیم، اسماعیل، هاجر و ایران، علاوه بر بار معنایی که در داستان دارند، به‌طور ضمنی به اسطوره‌ها و تاریخ دینی ایران اشاره دارند. این نمادگرایی، عمق بیشتری به داستان می‌بخشد و روابط فردی و اجتماعی شخصیت‌ها را در بستر تاریخ و فرهنگ ایرانی به نمایش می‌گذارد.
در ادامه، بحران‌های روانی شخصیت‌ها، به‌ویژه اسماعیل، از قبیل افسردگی و جستجو برای یافتن هویت فردی، به‌صورت عمیق و پیچیده‌ای مورد بررسی قرار می‌گیرند. اسماعیل به‌ویژه در تلاش است تا خود را از تاری گذشته آزاد کند، اما همچنان در حلقه‌ای از ترس، اضطراب و هویت‌یابی گم‌شده به‌سر می‌برد. در این میان، تحلیل اجتماعی و سیاسی جامعه ایران پیش از انقلاب نیز به‌طور غیرمستقیم به وضعیت فردی شخصیت‌ها منتقل می‌شود.
در نهایت، شب هول داستانی است درباره‌ی سرگردانی فردی و جمعی، که از طریق بحران‌های شخصی و اجتماعی، تلاش می‌کند هویت خود را پیدا کند. سفر اسماعیل به تهران تنها یک نقطه شروع برای سفر ذهنی او به دل تاریخ و بحران‌های اجتماعی است که سرانجام، سرگشتگی و ترس از آینده را در دنیای اجتماعی و شخصی‌اش به تصویر می‌کشد.
بخش‌هایی از شب هول
تاریک و روشن است که از خانه‌ی هادی بیرون می‌آیم. شبی دیرپا گذشته است. اکنون مالک کتاب‌هایی شده بودم که پیش از آن حتی شکل آن‌ها را هم نمی‌توانستم تصور کنم. هادی کتاب اولیسس جویس را، وقتی می‌خواست در کیفی کهنه بگذارد، اندکی زیرورو کرد. زیر لب گفت یک سال طول کشید تا به کمک دیکشنری آن را خواندم.
بهنگام خداحافظی کیف را به دستم داد و با حالتی عصبی مرا در بغل گرفت. نمی‌دانستم چه بگویم یا چه کنم. گفتم آدرس مرا که بلدی. اگر خواستی با من تماس بگیر. و به راه افتادم. از کوچه به خیابان خوش می‌رسم.
………………..
وحشت همیشه با ماست. مثل خدا که همیشه با ماست. باورمان نمی‌شود که می‌شود نترسید. همان‌طور که باورمان نمی‌شود که می‌شود خدایی نباشد. حتی تصورش برایمان مشکل است. لاک‌پشت بدون لاک تاب هوا را هم ندارد. و ترس لاک ماست. پوسته‌ای سخت است که از فضای بیرون، از هوای بیرون و از نفس آدم‌های بیرون جدایمان می‌کند. همیشه محتاطیم. به کوچکترین حرکت ناآشنایی سرمان را می‌دزدیم و در درون پوسته‌ی ترس پنهان می‌شویم. نفوذ ناپذیر و جامد.
در درون این قشر ضخیم است که کابوس‌هایمان عذابمان می‌دهد. در درون این قشر ضخیم است که بیداریم، می‌بینیم، می‌شنویم، و همه گمان می‌کنند که سنگیم، نمی‌بینیم، نمی‌شنویم، خوابیم. و یا، اگر خیلی هوشیارمان بپندارند، فکر می‌کنند پذیرفته‌ایم. خدایمان هم همین‌جاست. زیر لاک ماست.
بند نافی است که مارا به دنیای بیرونی پیوند می‌دهد. اگر او نباشد چه کسی بازگویی رنج‌هایمان را بشنود؟ باور نمی‌کنیم که حیات همین است. همین که برما گذشته است. بر ما که قهرمان نیستیم. لاک‌پشت هم نیستیم.
اگر به کتاب شب هول علاقه دارید، بخش معرفی برترین رمان‌های فارسی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، شما را با سایر موارد مشابه نیز آشنا می‌کند.
کتاب‌های پیشنهادی:
توسط: علی معاصر
دسته‌ها: اجتماعی، ادبیات ایران، داستان ایرانی، داستان تاریخی، رمان
۰ برچسب‌ها: ادبیات ایران، معرفی کتاب، هر روز یک کتاب، هرمز شهدادی