«ما ایرانیان» با نام کامل «ما ایرانیان: زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی» نوشته مقصود فراستخواه (جامعه‌شناس و نویسنده‌ی زاده‌ی تبریز، متولد ۱۳۳۵) که در سال ۱۳۹۴ منتشر شده است. این کتاب پژوهشی جامعه‌شناختی درباره‌ی خلقیات، رفتارها و ویژگی‌های فرهنگی ایرانیان و ریشه‌های تاریخی، اجتماعی و نهادی آن‌ها است.
درباره‌ی ما ایرانیان
کتاب ما ایرانیان اثر مقصود فراستخواه پژوهشی است که به بررسی ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی ایرانیان از دیدگاهی تاریخی و جامعه‌شناختی می‌پردازد. این اثر که در سال ۱۳۹۴ منتشر شد، توانست توجه گسترده‌ای در میان خوانندگان و پژوهشگران علوم اجتماعی جلب کند. نویسنده در این کتاب تلاش کرده است با نگاهی انتقادی و تحلیلی، عوامل مؤثر بر شکل‌گیری رفتارهای جمعی ایرانیان را مورد بررسی قرار دهد و راهکارهایی برای بهبود وضعیت فرهنگی و اجتماعی ارائه کند.
یکی از پرسش‌های اساسی که در این کتاب مطرح می‌شود، این است که آیا در خلقیات ما ایرانیان نقاط ضعفی وجود دارد؟ پژوهش‌های انجام‌شده و نظرسنجی‌های مختلف نشان می‌دهند که بسیاری از نخبگان و دانشگاهیان کشور بر این باورند که فرهنگ کار جمعی، صداقت، شفافیت، پذیرش انتقاد و تصمیم‌گیری‌های عقلانی در جامعه ما با چالش‌هایی روبه‌رو است. نویسنده با استناد به این نتایج، تلاش می‌کند ریشه‌های این مسائل را بررسی کند و دریابد که چه عواملی در شکل‌گیری این ویژگی‌های فرهنگی نقش داشته‌اند.
از دیدگاه نویسنده، فرهنگ تنها به خلقیات و روحیات خلاصه نمی‌شود، بلکه مجموعه‌ای از عناصر متنوع شامل باورها، ارزش‌ها، نهادها، زبان، مهارت‌ها و الگوهای رفتاری است. بر همین اساس، او تلاش می‌کند تا فرهنگ ایرانی را در چارچوبی گسترده‌تر تحلیل کند و تأثیر ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و تاریخی را بر آن مورد بررسی قرار دهد. او معتقد است که تغییر در خلقیات اجتماعی بدون اصلاح ساختارهای نهادی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست.
این کتاب ساختار منسجمی دارد و در چندین بخش مختلف، جنبه‌های گوناگون فرهنگ و خلقیات ایرانی را واکاوی می‌کند. در بخش نخست، نویسنده به معرفی چارچوب نظری پژوهش خود می‌پردازد و توضیح می‌دهد که چگونه عوامل جغرافیایی، تاریخی و اجتماعی بر رفتارهای جمعی تأثیر گذاشته‌اند. در بخش دوم، او ویژگی‌های خاص رفتار ایرانیان را بر اساس تحقیقات و تحلیل‌های جامعه‌شناختی مورد بحث قرار می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه تاریخ پرحادثه ایران در شکل‌گیری این ویژگی‌ها نقش داشته است.
در بخش‌های بعدی، نویسنده به تحلیل رویکردهای نظری مختلف درباره خلقیات ایرانیان می‌پردازد و با بهره‌گیری از نظریات علمی، تلاش می‌کند تا تبیینی جامع از رفتارهای اجتماعی ارائه دهد. در این بخش، او از الگوهای اسناد بیرونی و درونی استفاده می‌کند تا نشان دهد که رفتارهای اجتماعی ما تا چه اندازه تحت تأثیر محیط و تا چه حد برآمده از عوامل درونی هستند.
یکی از نکات برجسته این کتاب، بررسی مفهوم «مم‌ها» به عنوان الگوهای فرهنگی تکرارشونده است. فراستخواه توضیح می‌دهد که چگونه این مم‌ها از طریق تاریخ، ادبیات، دین و سنت‌های اجتماعی منتقل شده‌اند و در طول زمان به بخشی از شخصیت فرهنگی ایرانیان تبدیل شده‌اند. او معتقد است که برای ایجاد تغییرات مثبت در جامعه، باید این الگوهای رفتاری بازبینی و اصلاح شوند.
در فصل‌های پایانی، نویسنده به بررسی تاریخ معاصر ایران و تأثیر آن بر خلقیات ایرانیان می‌پردازد. او نشان می‌دهد که چگونه تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی قرن اخیر بر رفتارهای جمعی مردم تأثیر گذاشته‌اند و برخی از چالش‌های فرهنگی را تشدید کرده‌اند. او همچنین بر اهمیت آموزش، نهادسازی و توسعه اجتماعی تأکید می‌کند و راهکارهایی برای بهبود وضعیت فرهنگی ارائه می‌دهد.
کتاب ما ایرانیان مورد توجه بسیاری از پژوهشگران و منتقدان قرار گرفته و در نشست‌های علمی و دانشگاهی متعددی مورد بحث و بررسی واقع شده است. برخی از ناقدان این اثر را یکی از معدود پژوهش‌های جامع در زمینه خلقیات ایرانیان دانسته‌اند و آن را ادامه‌دهنده مسیر پژوهشگرانی چون مهندس بازرگان در این حوزه قلمداد کرده‌اند.
با این حال، برخی منتقدان بر این باورند که کتاب در برخی موارد دیدگاه‌های کلی‌نگرانه‌ای ارائه داده و می‌توانست با جزئیات بیشتری به تحلیل ریشه‌های مشکلات فرهنگی بپردازد. با این وجود، بسیاری از صاحب‌نظران ارزش علمی و نظری این اثر را تأیید کرده‌اند و آن را گامی مهم در شناخت جامعه ایرانی دانسته‌اند.
این کتاب پس از انتشار با استقبال گسترده‌ای مواجه شد و در مدت کوتاهی به چاپ‌های متعدد رسید. جوایزی همچون عنوان «کتاب برتر حوزه علوم اجتماعی» در جشنواره مهرنامه نشان از جایگاه ویژه این اثر در پژوهش‌های اجتماعی ایران دارد. ما ایرانیان نه‌تنها برای پژوهشگران علوم اجتماعی، بلکه برای هر خواننده‌ای که به شناخت بهتر جامعه ایران علاقه‌مند است، اثری ارزشمند و خواندنی محسوب می‌شود.
کتاب ما ایرانیان در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۶۴ با بیش از ۱۵۹ رای و ۴۴ نقد و نظر است.
خلاصه‌ی محتوای ما ایرانیان
کتاب ما ایرانیان نوشته‌ی مقصود فراستخواه، اثری پژوهشی در زمینه‌ی شناخت رفتارها و خلقیات ایرانیان از منظر تاریخی و اجتماعی است. این کتاب در هشت فصل تنظیم شده و تلاش دارد تا با بهره‌گیری از روش‌های علمی، علل و ریشه‌های ویژگی‌های رفتاری ایرانیان را تحلیل کند. نویسنده ضمن پرهیز از نگاه ذات‌گرایانه و تقلیل‌گرایانه، به بررسی تأثیر عوامل مختلفی همچون تاریخ، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و دین بر رفتارهای اجتماعی ایرانیان می‌پردازد.
در فصل نخست، نویسنده به بررسی مفهوم فرهنگ و اجزای تشکیل‌دهنده‌ی آن پرداخته و توضیح می‌دهد که خلقیات تنها بخشی از فرهنگ است، نه تمام آن. او مجموعه‌ای از عوامل همچون زبان، ارزش‌ها، احساسات، نمادها، رفتارها و ساختارهای نهادی را در شکل‌گیری فرهنگ یک جامعه مؤثر می‌داند. این فصل مقدمه‌ای برای درک عمیق‌تر مسائل مطرح‌شده در بخش‌های بعدی کتاب است.
فصل دوم به تحلیل خلقیات ایرانیان می‌پردازد و در یازده عنوان به ویژگی‌های رفتاری مردم ایران می‌پردازد. از جمله مهم‌ترین مباحث این فصل، بررسی تأثیر عوامل اقتصادی، طبقاتی، تاریخی، سیاسی، ملیت، دین، اسطوره‌ها، نگرش‌های اجتماعی و چالش‌های فرهنگی بر رفتار ایرانیان است. در این بخش، نویسنده تلاش کرده است با رویکردی جامعه‌شناختی، دلایل تاریخی و اجتماعی برخی از رفتارهای رایج را تبیین کند.
در فصل سوم، فراستخواه رویکردهای نظری مختلفی را برای تحلیل خلقیات ایرانیان ارائه می‌دهد. او نظریات جامعه‌شناسان و متفکران مختلف را بررسی کرده و تلاش می‌کند چارچوبی علمی برای تحلیل رفتارهای اجتماعی ایرانیان ارائه کند. این فصل به خوانندگان کمک می‌کند تا دیدی گسترده‌تر نسبت به مباحث کتاب پیدا کنند و با مبانی نظری پژوهش‌های مشابه آشنا شوند.
فصل چهارم به بررسی دو الگوی تحلیل رفتارهای اجتماعی می‌پردازد: اسناد بیرونی و اسناد درونی. در الگوی اسناد بیرونی، رفتارهای اجتماعی بر اساس عوامل محیطی و بیرونی تبیین می‌شوند، در حالی که در الگوی اسناد درونی، ویژگی‌های فردی و درونی انسان مورد توجه قرار می‌گیرد. نویسنده با مقایسه‌ی این دو رویکرد، سعی دارد درک بهتری از نحوه‌ی شکل‌گیری خلقیات ایرانیان ارائه دهد.
در فصل پنجم، نظریه‌های مرجع برای توضیح رفتارها و روحیات ایرانیان بررسی می‌شود. فراستخواه با استفاده از این نظریه‌ها تلاش می‌کند رفتارهای اجتماعی ایرانیان را بر اساس مدل‌های علمی توضیح دهد. او معتقد است که شناخت دقیق‌تر این نظریه‌ها می‌تواند در تدوین راهکارهای اصلاحی و تغییرات فرهنگی مؤثر باشد.
فصل ششم به نقش تاریخ در شکل‌گیری خلقیات اجتماعی ایرانیان اختصاص دارد. نویسنده معتقد است که تاریخ پرحادثه‌ی ایران و تأثیرات وقایع تاریخی بر زندگی مردم، تأثیر قابل‌توجهی در شکل‌گیری روحیات اجتماعی داشته است. این فصل بر اهمیت بررسی گذشته برای درک بهتر رفتارهای امروز ایرانیان تأکید می‌کند.
در دو فصل پایانی، نویسنده به تحلیل مشکلات تاریخی و معاصر جامعه ایران پرداخته و تأثیر محیط‌های نهادی، سیاست‌های حکومتی و شرایط اقتصادی بر خلقیات مردم را بررسی می‌کند. در نهایت، او به مسئله‌ی تعارضات فرهنگی پرداخته و تأکید می‌کند که رفع مشکلات رفتاری ایرانیان نیازمند تغییرات ساختاری، آموزشی و اجتماعی گسترده است.
بخش‌هایی از ما ایرانیان
سئوال کردیم اگر در خلقیات ایرانیان ضعف‌هایی وجود دارد، وضع ما در مقایسه با سایر ملل چطور است؟ درصد به درجات کم و بیش موافق بودند ضعف‌های موجود در خلقیات ایرانی در مجموع از ضعف‌های موجود در خلقیات ملل اروپایی بیش‌تر است. ۷۳ درصد معتقد بودند ضعف‌های موجود در خلقیات ایرانی از ضعف‌های موجود در خلقیات ملل غربی بیش‌تر است و ۶۸ درصد اعتقاد داشتند ضعف‌های موجود در ایرانیان در مجموع از ضعف‌های سایر ملل آسیایی که در حوزه‌ی توسعه نسبتا موفق هستند (مثل چین، ژاپن وکره جنوبی) بیش‌تر است.
به همین منوال، ۶۰ درصد کم و بیش معتقد بودند ضعف‌های موجود در خلقیات و روحیات ایرانی در مجموع از ضعف‌های موجود در خلقیات ملل مسلمان نسبتا موفق (مثل ترکیه و مالزی) بیش‌تر است. پرسیدیم خلقیات ایرانی تحت تاثیر چه عواملی است، داخلی یا خارجی؟ در مورد عوامل داخلی نیز از ساختارهاست یا کنشگران؟ پاسخ‌گویان در درجه‌ی اول معتقد بودند عامل اصلی ساختارها و نهادهای جامعه مانند اقتصاد نفتی است.
در درجه‌ی دوم بر آن بودند ایراد کار از کنشگران است و تنها در درجه‌ی سوم علل خارجی، مثل تهاجم نظامی، سیاسی، فرهنگی و دسیسه‌ی بیگانگان و چیزهای مشابه را ذکر کردند. همچنین آن‌ها را درباره‌ی انواع خاصی از عوامل پرسیدیم. پاسخ‌گویان در درجه‌ی اول عوامل معرفتی را در خلقیات ایرانی موثر دانستند. به نظر می‌رسد چون پاسخ‌دهندگان اعضای هیئت علمی هستند و با فکر و تولید دانش، انتقال و مبادله‌ی آن سروکار دارند، به عوامل معرفتی توجه کرده‌اند، یابه طور کلی دیدگاهشان این است که نگرش‌ها و نقشه‌های ذهنی مردم سبب شده این‌طور رفتار کنند.
تصویرشان از عالم، آدم جامعه، آینده، خود، ارتباطات و … و به طور کلی نگرش‌ها و باورهای آن‌ها سبب شده این‌طور عمل کنند. یعنی مشکل را در ساختارهای شناختی و ذهن مردم جست‌وجو کردند. در درجه‌ی دوم، کاهش سرمایه‌های اجتماعی را موثر دانستند و معتقد بودند اعتماد، پیوند، مشارکت و همدلی کم شده و این امر خلقیات ایرانی را دچار مشکل کرده است.
در درجه‌سوم معتقد بودند این وضع در ساخت و دولت در ایران ریشه دارد که غالبا اقتدارگرا و استبدادی بوده و این امر سبب شده مردم روحیاتی خاص داشته باشند. در درجه‌ی چهارم بر مناسبات دین و دولت انگشت گذاشتند. به نظر این گروه از پاسخ‌گویان که گویا به طور عمده به شرایط سه دهه‌ی اخیر نظر داشته‌اند، خلط این دو، مشکلات و آشفتگی‌های رفتاری به وجود آورده است.
اگر به کتاب ما ایرانیان علاقه دارید، بخش معرفی برترین کتاب‌های جامعه‌شناسی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، شما را با سایر آثار مشابه نیز آشنا می‌سازد.
29 اسفند 1403
ما ایرانیان
«ما ایرانیان» با نام کامل «ما ایرانیان: زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی» نوشته مقصود فراستخواه (جامعه‌شناس و نویسنده‌ی زاده‌ی تبریز، متولد ۱۳۳۵) که در سال ۱۳۹۴ منتشر شده است. این کتاب پژوهشی جامعه‌شناختی درباره‌ی خلقیات، رفتارها و ویژگی‌های فرهنگی ایرانیان و ریشه‌های تاریخی، اجتماعی و نهادی آن‌ها است.
درباره‌ی ما ایرانیان
کتاب ما ایرانیان اثر مقصود فراستخواه پژوهشی است که به بررسی ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی ایرانیان از دیدگاهی تاریخی و جامعه‌شناختی می‌پردازد. این اثر که در سال ۱۳۹۴ منتشر شد، توانست توجه گسترده‌ای در میان خوانندگان و پژوهشگران علوم اجتماعی جلب کند. نویسنده در این کتاب تلاش کرده است با نگاهی انتقادی و تحلیلی، عوامل مؤثر بر شکل‌گیری رفتارهای جمعی ایرانیان را مورد بررسی قرار دهد و راهکارهایی برای بهبود وضعیت فرهنگی و اجتماعی ارائه کند.
یکی از پرسش‌های اساسی که در این کتاب مطرح می‌شود، این است که آیا در خلقیات ما ایرانیان نقاط ضعفی وجود دارد؟ پژوهش‌های انجام‌شده و نظرسنجی‌های مختلف نشان می‌دهند که بسیاری از نخبگان و دانشگاهیان کشور بر این باورند که فرهنگ کار جمعی، صداقت، شفافیت، پذیرش انتقاد و تصمیم‌گیری‌های عقلانی در جامعه ما با چالش‌هایی روبه‌رو است. نویسنده با استناد به این نتایج، تلاش می‌کند ریشه‌های این مسائل را بررسی کند و دریابد که چه عواملی در شکل‌گیری این ویژگی‌های فرهنگی نقش داشته‌اند.
از دیدگاه نویسنده، فرهنگ تنها به خلقیات و روحیات خلاصه نمی‌شود، بلکه مجموعه‌ای از عناصر متنوع شامل باورها، ارزش‌ها، نهادها، زبان، مهارت‌ها و الگوهای رفتاری است. بر همین اساس، او تلاش می‌کند تا فرهنگ ایرانی را در چارچوبی گسترده‌تر تحلیل کند و تأثیر ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و تاریخی را بر آن مورد بررسی قرار دهد. او معتقد است که تغییر در خلقیات اجتماعی بدون اصلاح ساختارهای نهادی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست.
این کتاب ساختار منسجمی دارد و در چندین بخش مختلف، جنبه‌های گوناگون فرهنگ و خلقیات ایرانی را واکاوی می‌کند. در بخش نخست، نویسنده به معرفی چارچوب نظری پژوهش خود می‌پردازد و توضیح می‌دهد که چگونه عوامل جغرافیایی، تاریخی و اجتماعی بر رفتارهای جمعی تأثیر گذاشته‌اند. در بخش دوم، او ویژگی‌های خاص رفتار ایرانیان را بر اساس تحقیقات و تحلیل‌های جامعه‌شناختی مورد بحث قرار می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه تاریخ پرحادثه ایران در شکل‌گیری این ویژگی‌ها نقش داشته است.
در بخش‌های بعدی، نویسنده به تحلیل رویکردهای نظری مختلف درباره خلقیات ایرانیان می‌پردازد و با بهره‌گیری از نظریات علمی، تلاش می‌کند تا تبیینی جامع از رفتارهای اجتماعی ارائه دهد. در این بخش، او از الگوهای اسناد بیرونی و درونی استفاده می‌کند تا نشان دهد که رفتارهای اجتماعی ما تا چه اندازه تحت تأثیر محیط و تا چه حد برآمده از عوامل درونی هستند.
یکی از نکات برجسته این کتاب، بررسی مفهوم «مم‌ها» به عنوان الگوهای فرهنگی تکرارشونده است. فراستخواه توضیح می‌دهد که چگونه این مم‌ها از طریق تاریخ، ادبیات، دین و سنت‌های اجتماعی منتقل شده‌اند و در طول زمان به بخشی از شخصیت فرهنگی ایرانیان تبدیل شده‌اند. او معتقد است که برای ایجاد تغییرات مثبت در جامعه، باید این الگوهای رفتاری بازبینی و اصلاح شوند.
در فصل‌های پایانی، نویسنده به بررسی تاریخ معاصر ایران و تأثیر آن بر خلقیات ایرانیان می‌پردازد. او نشان می‌دهد که چگونه تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی قرن اخیر بر رفتارهای جمعی مردم تأثیر گذاشته‌اند و برخی از چالش‌های فرهنگی را تشدید کرده‌اند. او همچنین بر اهمیت آموزش، نهادسازی و توسعه اجتماعی تأکید می‌کند و راهکارهایی برای بهبود وضعیت فرهنگی ارائه می‌دهد.
کتاب ما ایرانیان مورد توجه بسیاری از پژوهشگران و منتقدان قرار گرفته و در نشست‌های علمی و دانشگاهی متعددی مورد بحث و بررسی واقع شده است. برخی از ناقدان این اثر را یکی از معدود پژوهش‌های جامع در زمینه خلقیات ایرانیان دانسته‌اند و آن را ادامه‌دهنده مسیر پژوهشگرانی چون مهندس بازرگان در این حوزه قلمداد کرده‌اند.
با این حال، برخی منتقدان بر این باورند که کتاب در برخی موارد دیدگاه‌های کلی‌نگرانه‌ای ارائه داده و می‌توانست با جزئیات بیشتری به تحلیل ریشه‌های مشکلات فرهنگی بپردازد. با این وجود، بسیاری از صاحب‌نظران ارزش علمی و نظری این اثر را تأیید کرده‌اند و آن را گامی مهم در شناخت جامعه ایرانی دانسته‌اند.
این کتاب پس از انتشار با استقبال گسترده‌ای مواجه شد و در مدت کوتاهی به چاپ‌های متعدد رسید. جوایزی همچون عنوان «کتاب برتر حوزه علوم اجتماعی» در جشنواره مهرنامه نشان از جایگاه ویژه این اثر در پژوهش‌های اجتماعی ایران دارد. ما ایرانیان نه‌تنها برای پژوهشگران علوم اجتماعی، بلکه برای هر خواننده‌ای که به شناخت بهتر جامعه ایران علاقه‌مند است، اثری ارزشمند و خواندنی محسوب می‌شود.
کتاب ما ایرانیان در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۶۴ با بیش از ۱۵۹ رای و ۴۴ نقد و نظر است.
خلاصه‌ی محتوای ما ایرانیان
کتاب ما ایرانیان نوشته‌ی مقصود فراستخواه، اثری پژوهشی در زمینه‌ی شناخت رفتارها و خلقیات ایرانیان از منظر تاریخی و اجتماعی است. این کتاب در هشت فصل تنظیم شده و تلاش دارد تا با بهره‌گیری از روش‌های علمی، علل و ریشه‌های ویژگی‌های رفتاری ایرانیان را تحلیل کند. نویسنده ضمن پرهیز از نگاه ذات‌گرایانه و تقلیل‌گرایانه، به بررسی تأثیر عوامل مختلفی همچون تاریخ، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و دین بر رفتارهای اجتماعی ایرانیان می‌پردازد.
در فصل نخست، نویسنده به بررسی مفهوم فرهنگ و اجزای تشکیل‌دهنده‌ی آن پرداخته و توضیح می‌دهد که خلقیات تنها بخشی از فرهنگ است، نه تمام آن. او مجموعه‌ای از عوامل همچون زبان، ارزش‌ها، احساسات، نمادها، رفتارها و ساختارهای نهادی را در شکل‌گیری فرهنگ یک جامعه مؤثر می‌داند. این فصل مقدمه‌ای برای درک عمیق‌تر مسائل مطرح‌شده در بخش‌های بعدی کتاب است.
فصل دوم به تحلیل خلقیات ایرانیان می‌پردازد و در یازده عنوان به ویژگی‌های رفتاری مردم ایران می‌پردازد. از جمله مهم‌ترین مباحث این فصل، بررسی تأثیر عوامل اقتصادی، طبقاتی، تاریخی، سیاسی، ملیت، دین، اسطوره‌ها، نگرش‌های اجتماعی و چالش‌های فرهنگی بر رفتار ایرانیان است. در این بخش، نویسنده تلاش کرده است با رویکردی جامعه‌شناختی، دلایل تاریخی و اجتماعی برخی از رفتارهای رایج را تبیین کند.
در فصل سوم، فراستخواه رویکردهای نظری مختلفی را برای تحلیل خلقیات ایرانیان ارائه می‌دهد. او نظریات جامعه‌شناسان و متفکران مختلف را بررسی کرده و تلاش می‌کند چارچوبی علمی برای تحلیل رفتارهای اجتماعی ایرانیان ارائه کند. این فصل به خوانندگان کمک می‌کند تا دیدی گسترده‌تر نسبت به مباحث کتاب پیدا کنند و با مبانی نظری پژوهش‌های مشابه آشنا شوند.
فصل چهارم به بررسی دو الگوی تحلیل رفتارهای اجتماعی می‌پردازد: اسناد بیرونی و اسناد درونی. در الگوی اسناد بیرونی، رفتارهای اجتماعی بر اساس عوامل محیطی و بیرونی تبیین می‌شوند، در حالی که در الگوی اسناد درونی، ویژگی‌های فردی و درونی انسان مورد توجه قرار می‌گیرد. نویسنده با مقایسه‌ی این دو رویکرد، سعی دارد درک بهتری از نحوه‌ی شکل‌گیری خلقیات ایرانیان ارائه دهد.
در فصل پنجم، نظریه‌های مرجع برای توضیح رفتارها و روحیات ایرانیان بررسی می‌شود. فراستخواه با استفاده از این نظریه‌ها تلاش می‌کند رفتارهای اجتماعی ایرانیان را بر اساس مدل‌های علمی توضیح دهد. او معتقد است که شناخت دقیق‌تر این نظریه‌ها می‌تواند در تدوین راهکارهای اصلاحی و تغییرات فرهنگی مؤثر باشد.
فصل ششم به نقش تاریخ در شکل‌گیری خلقیات اجتماعی ایرانیان اختصاص دارد. نویسنده معتقد است که تاریخ پرحادثه‌ی ایران و تأثیرات وقایع تاریخی بر زندگی مردم، تأثیر قابل‌توجهی در شکل‌گیری روحیات اجتماعی داشته است. این فصل بر اهمیت بررسی گذشته برای درک بهتر رفتارهای امروز ایرانیان تأکید می‌کند.
در دو فصل پایانی، نویسنده به تحلیل مشکلات تاریخی و معاصر جامعه ایران پرداخته و تأثیر محیط‌های نهادی، سیاست‌های حکومتی و شرایط اقتصادی بر خلقیات مردم را بررسی می‌کند. در نهایت، او به مسئله‌ی تعارضات فرهنگی پرداخته و تأکید می‌کند که رفع مشکلات رفتاری ایرانیان نیازمند تغییرات ساختاری، آموزشی و اجتماعی گسترده است.
بخش‌هایی از ما ایرانیان
سئوال کردیم اگر در خلقیات ایرانیان ضعف‌هایی وجود دارد، وضع ما در مقایسه با سایر ملل چطور است؟ درصد به درجات کم و بیش موافق بودند ضعف‌های موجود در خلقیات ایرانی در مجموع از ضعف‌های موجود در خلقیات ملل اروپایی بیش‌تر است. ۷۳ درصد معتقد بودند ضعف‌های موجود در خلقیات ایرانی از ضعف‌های موجود در خلقیات ملل غربی بیش‌تر است و ۶۸ درصد اعتقاد داشتند ضعف‌های موجود در ایرانیان در مجموع از ضعف‌های سایر ملل آسیایی که در حوزه‌ی توسعه نسبتا موفق هستند (مثل چین، ژاپن وکره جنوبی) بیش‌تر است.
به همین منوال، ۶۰ درصد کم و بیش معتقد بودند ضعف‌های موجود در خلقیات و روحیات ایرانی در مجموع از ضعف‌های موجود در خلقیات ملل مسلمان نسبتا موفق (مثل ترکیه و مالزی) بیش‌تر است. پرسیدیم خلقیات ایرانی تحت تاثیر چه عواملی است، داخلی یا خارجی؟ در مورد عوامل داخلی نیز از ساختارهاست یا کنشگران؟ پاسخ‌گویان در درجه‌ی اول معتقد بودند عامل اصلی ساختارها و نهادهای جامعه مانند اقتصاد نفتی است.
در درجه‌ی دوم بر آن بودند ایراد کار از کنشگران است و تنها در درجه‌ی سوم علل خارجی، مثل تهاجم نظامی، سیاسی، فرهنگی و دسیسه‌ی بیگانگان و چیزهای مشابه را ذکر کردند. همچنین آن‌ها را درباره‌ی انواع خاصی از عوامل پرسیدیم. پاسخ‌گویان در درجه‌ی اول عوامل معرفتی را در خلقیات ایرانی موثر دانستند. به نظر می‌رسد چون پاسخ‌دهندگان اعضای هیئت علمی هستند و با فکر و تولید دانش، انتقال و مبادله‌ی آن سروکار دارند، به عوامل معرفتی توجه کرده‌اند، یابه طور کلی دیدگاهشان این است که نگرش‌ها و نقشه‌های ذهنی مردم سبب شده این‌طور رفتار کنند.
تصویرشان از عالم، آدم جامعه، آینده، خود، ارتباطات و … و به طور کلی نگرش‌ها و باورهای آن‌ها سبب شده این‌طور عمل کنند. یعنی مشکل را در ساختارهای شناختی و ذهن مردم جست‌وجو کردند. در درجه‌ی دوم، کاهش سرمایه‌های اجتماعی را موثر دانستند و معتقد بودند اعتماد، پیوند، مشارکت و همدلی کم شده و این امر خلقیات ایرانی را دچار مشکل کرده است.
در درجه‌سوم معتقد بودند این وضع در ساخت و دولت در ایران ریشه دارد که غالبا اقتدارگرا و استبدادی بوده و این امر سبب شده مردم روحیاتی خاص داشته باشند. در درجه‌ی چهارم بر مناسبات دین و دولت انگشت گذاشتند. به نظر این گروه از پاسخ‌گویان که گویا به طور عمده به شرایط سه دهه‌ی اخیر نظر داشته‌اند، خلط این دو، مشکلات و آشفتگی‌های رفتاری به وجود آورده است.
اگر به کتاب ما ایرانیان علاقه دارید، بخش معرفی برترین کتاب‌های جامعه‌شناسی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، شما را با سایر آثار مشابه نیز آشنا می‌سازد.
کتاب‌های پیشنهادی:
توسط: علی معاصر
دسته‌ها: ادبیات ایران، جامعه‌شناسی
۰ برچسب‌ها: ادبیات ایران، معرفی کتاب، مقصود فراستخواه، هر روز یک کتاب