قهرمان فروتن

«قهرمان فروتن» اثری است از ماریو بارگاس یوسا (نویسنده و روزنامه‌نگار اهل پرو و برنده‌ی جایزه‌ی نوبل، از ۱۹۳۶ تا ۲۰۲۵) که در سال ۲۰۱۳ منتشر شده است. این کتاب درباره‌ی انسان‌های عادی و فروتنی است که در برابر فساد، تهدید و فشارهای اخلاقی می‌ایستند و با پایداری بر اصول خود، به قهرمانانی بی‌ادعا تبدیل می‌شوند.

درباره‌ی قهرمان فروتن

کتاب قهرمان فروتن نوشته‌ی ماریو بارگاس یوسا، نویسنده‌ی سرشناس پرویی و برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات، یکی از آثار پخته و متأخر اوست که در سال ۲۰۱۳ با عنوان اصلی The Discreet Hero منتشر شد. این رمان که در ساختاری دوپاره روایت می‌شود، بازتابی از دغدغه‌های دیرینه‌ی یوسا درباره‌ی اخلاق، قدرت، مسئولیت فردی و فساد است. او در این اثر، بار دیگر به سرزمین آشنای خود، پرو، بازمی‌گردد و داستان را در شهرهای لیما و پیورا، دو قطب متضاد جامعه‌ی پرویی، پیش می‌برد.

قهرمان فروتن رمانی درباره‌ی انسان‌هایی عادی است که در شرایطی غیرعادی دست به تصمیماتی قهرمانانه می‌زنند. این قهرمانان نه به‌واسطه‌ی قدرت بدنی یا توان نظامی، بلکه به‌خاطر پایداری اخلاقی و پافشاری بر اصول انسانی در برابر وسوسه‌ها و تهدیدهای روزمره، برجسته می‌شوند. در جهان داستانی یوسا، این قهرمانان نه فریاد می‌زنند، نه در مرکز توجه‌اند، بلکه با فروتنی، پایداری و شرافت، بار سنگین ایستادگی را به دوش می‌کشند.

داستان در دو خط موازی پیش می‌رود: در یکی، فلیسییتو یاناکه، مردی ساده و مدیر یک شرکت حمل‌ونقل در پیورا، در برابر اخاذی و تهدید مافیا ایستادگی می‌کند. در خط دیگر، ایسماعییل کاررا، مردی سالخورده و ثروتمند در لیما، تصمیم می‌گیرد امپراتوری‌اش را به خدمتکار وفادارش واگذار کند و با این تصمیم، واکنش‌های شدیدی را در خانواده‌اش برمی‌انگیزد. این دو روایت، در عین تفاوت‌های جغرافیایی و اجتماعی، در لایه‌های زیرین با یکدیگر تلاقی دارند و به شیوه‌ای هوشمندانه به هم گره می‌خورند.

یوسا در این کتاب، مانند بسیاری از آثار پیشین خود، نگاهی انتقادی به ساختارهای اجتماعی و سیاسی کشورش دارد. فساد، بی‌عدالتی، فرصت‌طلبی، و از دست رفتن ارزش‌ها، از مضامینی هستند که در بستر روایت با جزئیاتی زنده و واقع‌گرایانه بازنمایی می‌شوند. او با زبان تیز و بی‌رحم خود، چهره‌ی پنهان جامعه‌ی مدرن را افشا می‌کند، اما در عین حال، با احترام و تحسین به کسانی می‌نگرد که حاضرند تاوان درستی و صداقت را بپردازند.

یکی از وجوه درخشان قهرمان فروتن، پرداختن به موضوع «قهرمانی روزمره» است؛ اینکه چگونه فردی بی‌ادعا، در مواجهه با تهدید و فشار، می‌تواند با استقامت و باور به حق، از مسیری که درست می‌داند منحرف نشود. این قهرمانان، برخلاف قهرمانان اسطوره‌ای، نیازی به ستایش عمومی ندارند، بلکه با صداقت و آرامش، بر سر اصول خود می‌ایستند. یوسا در این رمان نشان می‌دهد که فروتنی و پایداری، بزرگ‌ترین جلوه‌های شجاعت‌اند.

همچنین این کتاب نگاهی دارد به شکاف نسلی، قدرت سنت، و واگرایی ارزش‌های کهن با اقتضائات دنیای مدرن. از خلال روابط خانوادگی، تحولات اقتصادی، و تغییرات اجتماعی، نویسنده سعی دارد تصویری گسترده از جامعه‌ی پرو در آغاز قرن بیست‌ویکم ارائه دهد؛ جامعه‌ای که بین سنت و تجدد، صداقت و فساد، ایثار و خودخواهی، در نوسان است.

زبان رمان همچنان با همان ویژگی‌های آثار یوسا همراه است: طنز زیرپوستی، روایت چندلایه، دیالوگ‌های پرکشش، و نثری روان و ادیبانه. شخصیت‌پردازی‌ها عمیق و باورپذیرند و خواننده را وامی‌دارند تا در پیچ‌وخم تصمیمات و کشمکش‌های آن‌ها، خود را بازشناسد. یوسا استاد داستان‌گویی است، و در این رمان نیز، روایت را چنان سامان داده که مخاطب را تا پایان با خود همراه نگه دارد.

قهرمان فروتن بیش از آنکه روایتی سیاسی باشد، اثری اخلاقی است. پیامی که در دل داستان نهفته، درباره‌ی مسئولیت فردی در قبال جامعه و خانواده است؛ اینکه انسان حتی در شرایط عادی زندگی روزمره نیز می‌تواند ایستادگی کند و راه درست را برگزیند. یوسا، با نگاهی امیدوارانه، بر نقش فرد در تغییر شرایط تأکید می‌کند، بی‌آنکه به ساده‌سازی یا شعارگرایی دچار شود.

نویسنده در این رمان، در کنار پرسش‌های اخلاقی، به نوعی بازگشت به زادگاه خود را نیز رقم می‌زند. شهر پیورا که در دیگر آثارش نیز حضوری پررنگ دارد، بار دیگر به صحنه‌ی درگیری خیر و شر بدل می‌شود. در برابر زرق و برق لیما، پیورا نماد نوعی صداقت بومی و آرامش نادیده‌انگاشته است، هرچند حتی این فضا نیز از فساد مصون نمانده است.

یوسا در قهرمان فروتن همچنان بر دغدغه‌های همیشگی خود در مورد هویت فردی، مسئولیت اخلاقی، و کارکرد قدرت در جامعه تأکید دارد، اما این بار با نگاهی پخته‌تر، آرام‌تر، و حتی گاه ملایم‌تر از گذشته. گویی نویسنده در این اثر، از درون طوفان‌های سیاسی و روشنفکرانه گذشته عبور کرده و اکنون در ساحلی خلوت‌تر، به قهرمانی خاموش اما پایدار ادای احترام می‌کند.

این کتاب اگرچه از لحاظ فرم و محتوا به سادگی گفت‌وگو در کاتدرال یا سور بز نیست، اما با لایه‌های معنایی غنی و شخصیت‌هایی باورپذیر، مخاطب را با خود درگیر می‌سازد. قهرمان فروتن تجلی بلوغ فکری و ادبی یوسا در دهه‌ی هشتم زندگی‌اش است؛ اثری که در ظاهر ساده، اما در عمق، تأمل‌برانگیز و تکان‌دهنده است.

در نهایت، این رمان ستایشی است از شرافت، پایبندی به اصول، و ایمان به قدرت انسان برای مقاومت در برابر فشارهای جامعه‌ی مصرف‌گرا، فاسد و پرزرق‌وبرق امروز. یوسا با این کتاب، به ما یادآوری می‌کند که قهرمانان واقعی، گاه در سکوت و گمنامی، اما با تأثیری ژرف و ماندگار، تاریخ را می‌سازند.

رمان قهرمان فروتن در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۷۷ با بیش از ۶۲۰۰ رای و ۶۷۰ نقد و نظر است. این کتاب در ایران با ترجمه‌هایی از خجسته کیهان (با عنوان قهرمان عصر ما) و منوچهر یزدانی به بازار عرضه شده است.

خلاصه‌ی داستان قهرمان فروتن

داستان قهرمان فروتن در دو خط موازی روایت می‌شود که به‌تدریج به یکدیگر نزدیک می‌شوند. یکی از این خطوط مربوط به فِلیسیتو یاناکه است، مردی ساده و شریف که صاحب یک شرکت حمل‌ونقل کوچک در شهر پیورا در شمال پرو است. روزی فلیسیتو نامه‌ای ناشناس دریافت می‌کند که از او درخواست اخاذی می‌کند؛ اگر پول ندهد، امنیتش به خطر خواهد افتاد. اما برخلاف انتظار مافیا، فلیسیتو تصمیم می‌گیرد نه‌تنها تسلیم نشود، بلکه موضوع را به پلیس گزارش دهد. او به‌شدت به اصول اخلاقی پدر مرحومش پایبند است و بر این باور است که شرافت از جان هم مهم‌تر است.

با بالا گرفتن تهدیدها، اطرافیان فلیسیتو نگران می‌شوند و برخی حتی او را برای مقاومتش سرزنش می‌کنند، اما او بر موضع خود پافشاری می‌کند. تلاش پلیس برای شناسایی اخاذان بی‌نتیجه می‌ماند، تا اینکه کم‌کم برخی سرنخ‌ها به کارمندان شرکت و حتی به گذشته‌ی پنهان خود فلیسیتو اشاره می‌کنند. در این میان، رابطه‌ی پیچیده‌ی او با پسرش، که زندگی‌ای بسیار متفاوت دارد، بُعدی عاطفی و شخصی به ماجرا می‌بخشد.

در خط دوم روایت، ایسماعییل کاررا، تاجر مسن و ثروتمند اهل لیما، تصمیم می‌گیرد اموال و کسب‌وکارش را نه به پسران خود، بلکه به خدمتکار وفادارش، آرمیدا، منتقل کند. این تصمیم غیرمنتظره، خشم خانواده و اطرافیانش را برمی‌انگیزد. پسران کاررا که خود را وارثان طبیعی امپراتوری پدر می‌دانند، دست به دسیسه‌هایی می‌زنند تا پدر را به‌لحاظ قانونی بی‌صلاحیت اعلام کنند و اختیار امور را به دست گیرند.

کاررا که از خیانت فرزندانش دل‌شکسته شده، به‌کمک دوست قدیمی‌اش، ریگوبِرتو، تلاش می‌کند تا حیثیت و استقلال خود را حفظ کند. ریگوبِرتو، که خود زمانی کارمند دولت بوده و شخصیتی فرهنگی و اندیشمند دارد، درگیر ماجرایی موازی با پسرش فونچیتو می‌شود؛ پسر نوجوانی که رفتارهای عجیب و اسرارآمیزی از خود نشان می‌دهد و به‌نظر می‌رسد وارد بازی پیچیده‌تری از قدرت و کنترل شده است.

هم‌زمان، ماجراهای تهدید فلیسیتو در پیورا و نزاع خانوادگی کاررا در لیما، با مجموعه‌ای از سرنخ‌ها، شخصیت‌های مشترک، و شبکه‌هایی پنهان به هم پیوند می‌خورند. آنچه در ابتدا دو داستان جداگانه به نظر می‌رسد، در ادامه، تکه‌هایی از یک پازل بزرگ‌تر را شکل می‌دهند. گذشته‌ها سربرمی‌آورند، و چهره‌ی واقعی برخی شخصیت‌ها آشکار می‌شود.

در انتهای داستان، هویت افراد تهدیدکننده فاش می‌شود، انگیزه‌های شخصی و خانوادگی از دل ماجراها بیرون می‌زنند و روشن می‌شود که بسیاری از تصمیمات اخلاقی شخصیت‌ها، واکنشی به رنج‌هایی پنهان یا احساسات فراموش‌شده بوده است. فلیسیتو با وجود آسیب‌ها، با عزت از بحران عبور می‌کند. کاررا نیز، اگرچه بخشی از قدرت خود را از دست می‌دهد، اما استقلال و آزادی‌اش را حفظ می‌کند.

رمان با لحنی انسانی و تلخ و شیرین پایان می‌گیرد. شخصیت‌های اصلی، هر کدام هزینه‌ی پایداری بر اصول‌شان را می‌پردازند، اما در نهایت، تصویری از انسان‌هایی واقعی، فروتن، ولی استوار ترسیم می‌شود که در برابر فساد و خیانت، سر خم نمی‌کنند. یوسا در این داستان، تصویر یک جامعه‌ی بحران‌زده را به نمایش می‌گذارد، اما در دل آن، روشنایی را در کنش‌های شجاعانه و بی‌ادعای افراد ساده می‌جوید.

قهرمان فروتن نه فقط درباره‌ی کشمکش میان درست و نادرست، بلکه درباره‌ی پیوندهای خانوادگی، شکاف نسلی، ترس‌های پنهان و شجاعت‌های خاموش است. داستانی پر از چرخش‌های روان‌شناختی، پیچیدگی‌های اخلاقی و لحظات انسانی که خواننده را به تأمل درباره‌ی قدرت ایستادگی در دنیای امروز فرا‌می‌خواند.

بخش‌هایی از قهرمان فروتن

سعی کرد با تجسم اوقات فراغتی که به دست می‌آورد، روحیه‌ی خود را تقویت کند؛ ساعت‌هایی که در اتاقش خواهد گذراند؛ اتاقی که آن را فضای کوچک تمدن خویش در مبارزه با وحشی‌گری می‌نامید، ساعت‌هایی که می‌توانست به مبارزه با جهل و فساد و تعمق در آثار و انبوه کتاب‌های هنری بپردازد که در کتابخانه‌اش بودند، ساعت‌های گوش دادن به آثار زیبای موسیقی، مسافرت هرساله در بهار یا پاییز به اروپا با لوکرِسیا، حضور در فستیوال‌ها، نمایشگاه‌های هنری، دیدن موزه‌ها و بنیادهای هنری، گالری‌ها، تابلو‌های نقاشی و مجسمه‌های مورد ‌علاقه‌اش و کشف آثاری دیگر که به پیناکوتِکای مخفی خود اضافه می‌کرد.

محاسباتی کرده بود، حساب‌وکتابش خوب بود. معقول خرج می‌کرد و می‌توانست با تدبیر برای حدود یک میلیون دلار پس‌انداز و مقرری بازنشستگی‌اش برنامه‌ریزی کند. لوکرِسیا و او می‌توانستند دوره‌ی پیری خیلی خوبی را بگذرانند، در ضمن از تأمین آینده‌ی‌ فونچیتو هم مطمئن باشند.

فکر کرد؛ «بله، بله.» دوران سالمندیِ طولانی، پُربار و فرهنگی و سعادتمندانه‌ای را در پیش خواهد داشت، اما با وجود این دورنما و این‌همه خوشبختی تضمین‌شده، چرا آن‌قدر احساس تشویش می‌کرد؟ اِدیلبِرتو تورِّس بود یا افسردگی زودرس؟ به‌خصوص وقتی مثل الان در دفترش نشسته بود و پرتره‌ها، دیپلم‌های قاب‌شده‌ی روی دیوارها و کتاب‌های ردیف‌شده در قفسه‌ها را تماشا می‌کرد.

………………

همه‌چیز به روال هر روز، از زمان‌های خیلی دور، در جریان بود، با این استثنا که آن روز صبح کسی نامه‌ای روی درِ کهنه‌ی پُر از گل‌میخ خانه‌ی فِلیسیتو یاناکه، همسطح کلون برنجی، گذاشته بود؛ پاکتی آبی که نام او با حروف درشت روی آن نوشته شده بود و به‌وضوح دیده می‌شد.

تا جایی که یادش می‌آمد، این اولین‌بار بود که کسی نامه‌ای را به این شکل به درِ خانه‌اش آویخته بود، مثل اخطار دادگاه یا برگ جریمه؛ چون پستچی معمولاً نامه‌ها را از شیار در داخل می‌انداخت. پاکت را برداشت. آن را باز کرد و زیرلب شروع به خواندن کرد.

اگر به کتاب قهرمان فروتن علاقه دارید، بخش معرفی برترین آثار ماریو بارگاس یوسا در وب‌سایت هر روز یک کتاب، شما را با سایر آثار این نویسنده نیز آشنا می‌سازد.

کتاب‌های پیشنهادی:

قهرمان عصر ما چگونه در لیگ برتر قهرمان شویم قهرمان سیستان بادبادک باز داستان یک نام جدید آنقدر سرد که برف ببارد