اسکار وائو

«اسکار وائو» با نام کامل «زندگی کوتاه شگفت‌انگیز اسکار وائو» اثری است از جونو دیاز (نویسنده‌ی اهل دومینیکن، متولد ۱۹۶۸) که در سال ۲۰۰۷ منتشر شده است. این کتاب داستان زندگی پسر دومینیکنی‌تبارِ خیال‌پرداز و تنهایی به نام اسکار را روایت می‌کند که در میان عشق، مهاجرت، تاریخ خونین وطن و سایه یک نفرین خانوادگی، در جست‌وجوی معنا و رهایی است.

درباره‌ی اسکار وائو

رمان زندگی کوتاه و شگفت‌انگیز اسکار وائو (The Brief Wondrous Life of Oscar Wao) نوشته جونو دیاز یکی از مهم‌ترین آثار ادبیات معاصر آمریکای لاتین‌تبار و برنده جایزه پولیتزر سال ۲۰۰۸ است. این اثر با ترکیبی از داستان‌گویی پرکشش، نثر زنده و شوخ‌طبعی خاص نویسنده، روایتی چندلایه از زندگی پسری دومینیکنی-آمریکایی ارائه می‌کند که در میان دو جهان متفاوت، در جست‌وجوی هویت خود است. دیاز در این کتاب با بهره‌گیری از زبان پرانرژی، ارجاعات فرهنگی و طنزی گزنده، داستانی می‌سازد که هم‌زمان تراژیک و خنده‌دار است.

این رمان نه فقط داستان یک فرد، بلکه آینه‌ای از سرگذشت یک خانواده و حتی تاریخ یک ملت است. با محوریت زندگی اسکار، نویسنده ما را به گذشته دومینیکن، دوران دیکتاتوری رافائل تروخیلو و مهاجرت به ایالات متحده می‌برد. در لابه‌لای داستان، تأثیر سایه شوم خشونت و سیاست بر سرنوشت آدم‌ها به وضوح دیده می‌شود.

شخصیت اصلی داستان، اسکار، پسرکی است که با کلیشه‌های مردانگی جامعه دومینیکنی فاصله زیادی دارد. او علاقه‌ای افراطی به کتاب‌های علمی-تخیلی، داستان‌های فانتزی و فرهنگ پاپ دارد و در مقابل، از روابط عاشقانه و اجتماعی موفق بی‌بهره است. همین فاصله، او را از جامعه‌ای که انتظار دارد مردانش جذاب، خوش‌صحبت و اهل روابط متعدد باشند، جدا می‌کند.

جونو دیاز برای روایت این داستان از ساختاری چندصدایی استفاده کرده است. بیشتر بخش‌ها از زبان یونس، دوست خانواده و خواهر اسکار، روایت می‌شود. این تنوع صداها و زاویه‌دیدها، به کتاب حس مستندی پر از جزئیات و لحن زنده می‌بخشد. راویان، گذشته و حال را در هم می‌آمیزند و خواننده را میان خاطرات، افسانه‌ها و واقعیت‌ها به گردش می‌برند.

یکی از ویژگی‌های شاخص کتاب، استفاده گسترده از پانویس‌هاست. دیاز در این پانویس‌ها نه‌تنها توضیحاتی تاریخی درباره دومینیکن و دیکتاتوری تروخیلو می‌دهد، بلکه با شوخ‌طبعی و زبان بی‌پروای خود، لایه‌های تازه‌ای از شخصیت‌ها و زمینه داستان را آشکار می‌کند. این شیوه باعث شده کتاب ترکیبی منحصربه‌فرد از داستان، تاریخ و نقد اجتماعی باشد.

عنصر دیگری که این اثر را متمایز می‌کند، پیوند مداوم میان فرهنگ عامه و تاریخ سیاسی است. از کمیک‌بوک‌ها و فیلم‌های علمی‌تخیلی گرفته تا ارجاعات به ادبیات کلاسیک و رویدادهای خونین تاریخ دومینیکن، همه در کنار هم قرار گرفته‌اند. این امتزاج، هم‌زمان حس آشنایی و تازگی به متن می‌دهد و نشان می‌دهد چگونه فرهنگ شخصی و جمعی در کنار هم شکل می‌گیرند.

در هسته داستان، یک نفرین قدیمی به نام «فوکُو» حضور دارد که بنا به باور شخصیت‌ها، بر خانواده اسکار سایه انداخته است. این نفرین نماد خشونت، سرکوب و سرنوشت شومی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. جونو دیاز با بهره‌گیری از این عنصر جادویی-واقع‌گرایانه، به روایت خود عمق اسطوره‌ای می‌بخشد.

زبان کتاب سرشار از ترکیب اسپانیایی و انگلیسی است، بازتابی از تجربه مهاجران دومینیکنی در آمریکا. این دوزبانگی نه‌تنها حال و هوای فرهنگی داستان را غنی می‌کند، بلکه نشان‌دهنده تنش و هم‌زیستی دو هویت متفاوت در شخصیت‌هاست. خواننده در این زبان، هم گرمای محاوره‌های لاتین و هم ریتم خیابان‌های آمریکایی را می‌شنود.

این کتاب بیش از آنکه صرفاً داستان یک جوان ناکام باشد، روایتی است از عشق، خانواده، تاریخ و تلاش برای یافتن جایگاهی در جهانی بی‌رحم. اسکار با وجود تمام شکست‌ها و رنج‌ها، نماد امید و پایداری در برابر سرنوشت است. در پایان، تراژدی او نه‌تنها غم‌انگیز بلکه الهام‌بخش جلوه می‌کند.

دیاز در این اثر به زیبایی نشان می‌دهد که چگونه تاریخ سیاسی و اجتماعی یک کشور می‌تواند بر زندگی فردی تأثیر بگذارد. خشونت و بی‌رحمی رژیم‌های گذشته، همچون زخمی کهنه، در زندگی روزمره مهاجران و نسل‌های بعدی ادامه می‌یابد. این پیوند میان گذشته و حال، به کتاب عمق و پیچیدگی خاصی داده است.

موفقیت این رمان تا حد زیادی مرهون سبک خاص نویسنده است؛ سبکی که مرز میان جدیت و شوخی را به‌راحتی جابه‌جا می‌کند و از ترکیب فرهنگ عامه با ادبیات جدی ابایی ندارد. خواننده در حین خواندن کتاب، هم می‌خندد و هم به تلخی زندگی و تاریخ می‌اندیشد.

زندگی کوتاه و شگفت‌انگیز اسکار وائو کتابی است که هم برای علاقه‌مندان به داستان‌گویی پرانرژی و هم برای خوانندگانی که به تاریخ و فرهنگ علاقه دارند، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی به ارمغان می‌آورد. این اثر، در عین روایت زندگی یک فرد، به داستان جمعی یک ملت و تجربه مهاجرت تبدیل می‌شود و همین ویژگی آن را به اثری ماندگار بدل کرده است.

رمان اسکار وائو در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۸۹ با بیش از ۲۷۵ هزار رای و ۲۲۵۰۰ نقد و نظر است. این کتاب در ایران با ترجمه‌ای از نادر قبله‌ای به بازار عرضه شده است.

خلاصه‌ی داستان اسکار وائو

داستان زندگی کوتاه و شگفت‌انگیز اسکار وائو روایت زندگی پسری دومینیکنی‌تبار به نام اسکار است که در ایالت نیوجرسی آمریکا بزرگ می‌شود. او کودکی تپل، خیال‌پرداز و شیفته دنیای علمی‌تخیلی و فانتزی است و ساعت‌ها وقت خود را صرف نوشتن داستان‌های بلند و غرق شدن در کتاب‌ها و فیلم‌های این ژانر می‌کند. برخلاف پسران دومینیکنی هم‌سن‌وسالش، او در روابط عاشقانه بسیار ناشی است و همواره با طردشدن روبه‌رو می‌شود. از همان ابتدا احساس می‌کنیم که زندگی او در تقابل کامل با تصورات جامعه درباره مردانگی و موفقیت قرار دارد.

روایت کتاب تنها محدود به زمان حال نیست، بلکه با فلش‌بک‌هایی به گذشته، سرگذشت خانواده اسکار را نیز بازگو می‌کند. مادرش، بلسی، در دوران دیکتاتوری رافائل تروخیلو در دومینیکن زندگی دشواری را پشت سر گذاشته است. او دختری زیبا بود که در نوجوانی توجه مردان پرنفوذ را جلب کرد و به همین دلیل درگیر حوادثی تلخ و خشونت‌بار شد. این وقایع باعث شد بلسی از کشورش بگریزد و در آمریکا زندگی تازه‌ای آغاز کند.

خواهر اسکار، لولا، شخصیتی جسور و سرکش دارد. او با مادرش رابطه‌ای پرتنش دارد و بارها تلاش می‌کند از خانه فرار کند تا زندگی مستقلی برای خود بسازد. روایت لولا بخشی از تصویر کلی خانواده را تکمیل می‌کند و نشان می‌دهد که هر یک از اعضای آن، به شیوه‌ای متفاوت با گذشته و فشارهای فرهنگی و اجتماعی مقابله می‌کنند.

در میان روایت‌ها، موضوعی به نام «فوکُو» یا نفرین قدیمی خانواده، پیوسته مطرح می‌شود. گفته می‌شود این نفرین از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و علت بسیاری از بدبختی‌ها و مرگ‌های تراژیک خانواده بوده است. هرچند اسکار و دیگران گاهی این موضوع را به شوخی می‌گیرند، اما سایه این باور بر زندگی همه آن‌ها سنگینی می‌کند و به داستان حالتی جادویی-واقع‌گرایانه می‌بخشد.

اسکار با وجود تمام ناکامی‌هایش در عشق، تسلیم نمی‌شود. او در دوران دانشگاه نیز همچنان در جست‌وجوی عشق است، اما باز هم شکست می‌خورد. پس از مدتی، به دومینیکن سفر می‌کند و در آنجا عاشق زنی به نام یبون می‌شود؛ زنی زیبا و مرموز که با مردی خطرناک در ارتباط است. این رابطه، اسکار را درگیر شرایطی می‌کند که می‌تواند برایش مرگبار باشد.

رابطه اسکار و یبون خشم معشوق سابق او را برمی‌انگیزد و سرانجام به خشونت می‌انجامد. اسکار مورد ضرب‌وشتم شدید قرار می‌گیرد، اما پس از بازگشت به آمریکا دوباره به دومینیکن برمی‌گردد تا عشقش را ادامه دهد. این بار، ماجرا به شکل تراژیکی پایان می‌یابد و اسکار کشته می‌شود. با این حال، پیش از مرگ، تجربه‌ای کوتاه اما عمیق از عشق واقعی را پشت سر می‌گذارد.

کتاب پس از مرگ اسکار همچنان به روایت ادامه می‌دهد و به سرنوشت دیگر اعضای خانواده و تأثیر او بر زندگی آن‌ها می‌پردازد. لولا و بلسی هرکدام به شیوه خود با فقدان او کنار می‌آیند. راویان مختلف داستان، زندگی اسکار را همچون حلقه‌ای از زنجیره سرگذشت خانواده و تاریخ کشورشان می‌بینند.

در نهایت، این داستان نشان می‌دهد که اسکار، با وجود ظاهر نامعمول و زندگی پرشکست، در پی چیزی بود که همه انسان‌ها به دنبال آن هستند: عشق، معنا و رهایی از سایه‌های گذشته. مرگ او نه صرفاً پایان زندگی یک فرد، بلکه بازتابی از تراژدی‌های نسل‌ها و تاثیرات ماندگار تاریخ بر سرنوشت شخصی است.

بخش‌هایی از اسکار وائو

قهرمان ما از آن دومینیکنی‌هایی نبود که همه همیشه درباره‌شان حرف می‌زنند، نه ستاره بیسبال بود، نه خواننده باچاتای خوش‌تیپ، و نه هنرمندی با هزاران دختر دلباخته. و جز یک دوره کوتاه در کودکی‌اش، هیچ‌وقت در جذب دخترها بخت و اقبالی نداشت (چه‌قدر «غیر دومینیکنی»!).

…………………

آن روزها، روزهای ساده‌تری بود، و رابطه‌شان خلاصه می‌شد به ایستادن کنار هم در ایستگاه اتوبوس، گاهی یواشکی دست هم را گرفتن، و دو بار هم بوسه‌ای جدی بر گونه‌ها.

………………

اسکار یک طرفدار سرسخت علمی‌–تخیلی و فانتزی بود و باور داشت که زندگی همه ما هم از همین جنس است. می‌گفت: مگر چیزی علمی‌–تخیلی‌تر از سانتو دومینگو هست؟ یا فانتزی‌تر از آنتیل‌ها؟ اما حالا که می‌دانم سرانجام کار چه شد، باید بپرسم: مگر چیزی «فوکویی‌تر» از این هست؟

……………….

اگر این سال‌ها چیزی به من آموخته باشند، همین است: هرگز نمی‌توانی فرار کنی. هرگز. تنها راه بیرون رفتن، رفتن به درون است.

…………………..

هیچ‌چیز هرگز تمام نمی‌شود. فقط همان مزخرفات است که دوباره و دوباره تکرار می‌شود.

……………………

نمی‌توانی برای زندگی‌ای که هرگز نزیسته‌ای حسرت بخوری.

 

اگر به کتاب اسکار وائو علاقه دارید، بخش معرفی برترین داستان‌های اجتماعی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، شما را با سایر موارد مشابه نیز آشنا می‌کند.