«اقتصاد ایران در تنگنای توسعه» اثری است از حمید زمان‌زاده (مدرس دانشگاه، متولد ۱۳۶۳) و محمدصادق الحسینی (تحلیلگر اقتصاد) که در سال ۱۳۹۱ منتشر شده است. این کتاب سعی کرده است از منظری خاص و با اتکا بر نظریات جدید در حوزه‌ی اقتصاد توسعه و اقتصاد سیاسی به بررسی دلایل عدم توسعه‌ی اقتصاد در ایران بپردازد.
درباره‌ی اقتصاد ایران در تنگنای توسعه
در بیش از ۱۰۰ سال گذشته، خصوصاً پس از انقلاب مشروطه، پرسش‌های بسیاری در خصوص کیفیت و چگونگی فرایندی که به پیشرفت و توسعه می‌انجامد و رفاه را به ارمغان می‌آورد، مطرح شده است.
پرسش‌هایی از قبیل این که «چرا ما عقب ماندیم و غرب پیش رفت»، «ریشه‌ها و علل عقب‌ماندگی ایرانیان کدام است»، «ما چگونه ما شدیم»، «چگونه از قافله‌ی پیشرفت جا ماندیم»، «چرا برخی کشورها مسیر توسعه‌ی اقتصادی را در پیش گرفتند و برخی دیگر مسیر رکود و زوال اقتصادی»، «چرا روندهای به‌غایت متفاوتی در تاریخ کشورها و جوامع مختلف طی می‌شود و برخی از این کشورها اکنون توسعه‌یافته خوانده می‌شوند، برخی درحال‌توسعه و بعضی دیگر عقب‌مانده‌اند»، «شکاف میان ملل فقیر و ثروتمند، توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته، پیشرفته و عقب‌مانده در تاریخ معاصر چگونه به وجود آمده است؟».
نظریه‌پردازان، اندیشه‌ورزان، روشنفکران، جامعه‌شناسان و اقتصاددانان پاسخ‌هایی متفاوت به این پرسش‌های یکسان دادند. در کتاب اقتصاد ایران در تنگنای توسعه، سعی بر این بوده تا از منظری خاص و با اتکا به نظریات جدید در حوزه‌ی اقتصاد توسعه و اقتصاد سیاسی به این سؤالات پاسخ داده شود.
نویسندگان کتاب اقتصاد ایران در تنگنای توسعه در رابطه با این کتاب می‌گویند:
«از جایی که در تحلیل هر اقتصادی و در هر تحلیل اقتصادی از سطوح کلان یک اقتصاد تا سطوح خرد، تحلیلگر با یک دوگانه‌ی تحلیلی تحت عنوان ساختار ـ عملکرد روبه‌روست، در تحلیل اقتصاد ایران نیز با این دوگانه‌ی تحلیلی مواجه هستیم. پس ناگزیریم به دو سطح متفاوت از تحلیل بپردازیم. در سطح اول وقتی سخن از سطح ساختاری به میان می‌آید، یک نظام اقتصادی شکل‌یافته در سیر تاریخی مدنظر است که روابط و تعاملات میان دولت، بازار و چارچوب نهادی را شکل می‌دهد و حدود و ثغور عملکرد اقتصادی نظام را روشن می‌کند.»
«در واقع، درک سازوکار عملکرد هر اقتصادی مانند اقتصاد ایران، نیازمند درک ساختاری نظام اقتصادی است. در سطح دوم، با تحلیل عملکردیی اقتصاد ایران تحت ساختارهای موجود روبه‌رو هستیم. در این بخش قصد بر آن است تا آینه‌ای در برابر اقتصاد ایران گذاشته شود و مزایا و معایب، نقاط قوت و ضعف، تهدیدها و فرصت‌ها و خلاصه هر آنچه که اقتصاد امروز ایران، به واسطه‌ی آن‌ها «اقتصاد ایران» خوانده می‌شود، در بیانی ساده و قابل فهم عیان شود.»
«سطح عملکردی در واقع به چگونگی عملکرد اقتصاد ایران در سطح اقتصاد کلان، تحلیل و برای متغیرهای کلان اقتصادی مانند تولید و رشد اقتصادی، تورم، بیکاری، توزیع درآمد و فقر می‌پردازد که به عنوان شاخص‌های عملکردی اقتصاد معرفی می‌شوند.»
کتاب اقتصاد ایران در تنگنای توسعه در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۴۵ است. هم‌چنین باید اشاره کرد که این کتاب تا کنون بیش از ۵ بار تجدید چاپ شده است.
بخشی از اقتصاد ایران در تنگنای توسعه
از ورود اندیشه‌ی توسعه به ایران بیش از صد سال می‌گذرد. بسیار شنیده‌ایم و خوانده‌ایم که با وجود گذشت صد سال از اندیشیدن ایرانیان به توسعه و ورود اندیشه‌های مدرن مبتنی بر توسعه به ایران متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم به آنچه که آرزوی پدرانمان در صد سال گذشته بوده است، نزدیک شویم. حتی شاید به نظر بیاید که به صورت نسبی در این صد سال، در مقایسه با کشورهای اطراف و کشورهای هم طراز و یا حتی کشورهای ضعیف‌تر، به عقب هم رفته‌ایم.
به هرحال آنچه که قطعی است و می‌توان نسبت به آن اطمینان داشت، این است که در صد سال گذشته نتوانسته‌ایم به صورتی استوار و مداوم در مسیری گام گذاریم که امروزه دست کم، درآمد سرانه‌ای متناسب، قدرت انتخابی وافر، آزادی‌هایی سرشار، حداقلی از فقر و رفاهی نسبی را داشته باشیم. این به معنای وارد نشدن در جرگه کشورهای به اصطلاح توسعه‌یافته و یا اقتصادهای نوظهور است. بنابراین اندیشه کردن در باب توسعه هنوز دغدغه‌ای است که علی‌القاعده در ذهن هر ایرانی وجود دارد و پرداختن به آن لازم و ضروری است.
یک موضوع مهم به لحاظ تحلیل مسئله‌ی توسعه‌ی اقتصادی، انتخاب یک رویکرد نظری مناسب برای تحلیل اقتصادی است. برای انتخاب این رویکرد نظری، بررسی سیرتاریخی رویکردهای متفاوت از نظریه توسعه اقتصادی می‌تواند مفید واقع شود.
مسئله‌ی توسعه‌ی اقتصادی از دلمشغولی‌های همیشگی علم اقتصاد و اقتصاددانان بوده است. اولین اثر کلاسیک علم اقتصاد، تحقیقی درباره‌ی ماهیت و علل ثروت ملل، کتاب بزرگ آدام اسمیت پدر علم اقتصاد، اساساً کوششی برای پاسخ به دغدغه‌ی توسعه‌ی اقتصادی جوامع بشری بوده است.
آدام اسمیت در این کتاب تلاش کرد تا عواملی را که منجر به ثروت ملت‌ها می‌شوند، تعیین کند. وی به این نتیجه رسید که پایین بودن مالیات‌ها، برقراری صلح و وجود نظامی قابل‌اجرا در زمینه‌ی عدالت به رشد اقتصادی منجر خواهد شد. رابرت لوکاس بیش از دو قرن بعد در بررسی توسعه‌ی اقتصادی هند نوشت: «پیامدهایی که این پرسش‌ها در رابطه با رفاه انسان به بار می‌آورند بسیار حیرت‌آورند.
اگر به کتاب‌هایی از نوع «اقتصاد ایران در تنگنای توسعه» علاقه دارید، می‌توانید با مراجعه به بخش معرفی بهترین کتاب‌های اقتصادی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، با دیگر نمونه‌های این کتاب‌ها آشنا شوید.
26 آذر 1401
اقتصاد ایران در تنگنای توسعه
«اقتصاد ایران در تنگنای توسعه» اثری است از حمید زمان‌زاده (مدرس دانشگاه، متولد ۱۳۶۳) و محمدصادق الحسینی (تحلیلگر اقتصاد) که در سال ۱۳۹۱ منتشر شده است. این کتاب سعی کرده است از منظری خاص و با اتکا بر نظریات جدید در حوزه‌ی اقتصاد توسعه و اقتصاد سیاسی به بررسی دلایل عدم توسعه‌ی اقتصاد در ایران بپردازد.
درباره‌ی اقتصاد ایران در تنگنای توسعه
در بیش از ۱۰۰ سال گذشته، خصوصاً پس از انقلاب مشروطه، پرسش‌های بسیاری در خصوص کیفیت و چگونگی فرایندی که به پیشرفت و توسعه می‌انجامد و رفاه را به ارمغان می‌آورد، مطرح شده است.
پرسش‌هایی از قبیل این که «چرا ما عقب ماندیم و غرب پیش رفت»، «ریشه‌ها و علل عقب‌ماندگی ایرانیان کدام است»، «ما چگونه ما شدیم»، «چگونه از قافله‌ی پیشرفت جا ماندیم»، «چرا برخی کشورها مسیر توسعه‌ی اقتصادی را در پیش گرفتند و برخی دیگر مسیر رکود و زوال اقتصادی»، «چرا روندهای به‌غایت متفاوتی در تاریخ کشورها و جوامع مختلف طی می‌شود و برخی از این کشورها اکنون توسعه‌یافته خوانده می‌شوند، برخی درحال‌توسعه و بعضی دیگر عقب‌مانده‌اند»، «شکاف میان ملل فقیر و ثروتمند، توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته، پیشرفته و عقب‌مانده در تاریخ معاصر چگونه به وجود آمده است؟».
نظریه‌پردازان، اندیشه‌ورزان، روشنفکران، جامعه‌شناسان و اقتصاددانان پاسخ‌هایی متفاوت به این پرسش‌های یکسان دادند. در کتاب اقتصاد ایران در تنگنای توسعه، سعی بر این بوده تا از منظری خاص و با اتکا به نظریات جدید در حوزه‌ی اقتصاد توسعه و اقتصاد سیاسی به این سؤالات پاسخ داده شود.
نویسندگان کتاب اقتصاد ایران در تنگنای توسعه در رابطه با این کتاب می‌گویند:
«از جایی که در تحلیل هر اقتصادی و در هر تحلیل اقتصادی از سطوح کلان یک اقتصاد تا سطوح خرد، تحلیلگر با یک دوگانه‌ی تحلیلی تحت عنوان ساختار ـ عملکرد روبه‌روست، در تحلیل اقتصاد ایران نیز با این دوگانه‌ی تحلیلی مواجه هستیم. پس ناگزیریم به دو سطح متفاوت از تحلیل بپردازیم. در سطح اول وقتی سخن از سطح ساختاری به میان می‌آید، یک نظام اقتصادی شکل‌یافته در سیر تاریخی مدنظر است که روابط و تعاملات میان دولت، بازار و چارچوب نهادی را شکل می‌دهد و حدود و ثغور عملکرد اقتصادی نظام را روشن می‌کند.»
«در واقع، درک سازوکار عملکرد هر اقتصادی مانند اقتصاد ایران، نیازمند درک ساختاری نظام اقتصادی است. در سطح دوم، با تحلیل عملکردیی اقتصاد ایران تحت ساختارهای موجود روبه‌رو هستیم. در این بخش قصد بر آن است تا آینه‌ای در برابر اقتصاد ایران گذاشته شود و مزایا و معایب، نقاط قوت و ضعف، تهدیدها و فرصت‌ها و خلاصه هر آنچه که اقتصاد امروز ایران، به واسطه‌ی آن‌ها «اقتصاد ایران» خوانده می‌شود، در بیانی ساده و قابل فهم عیان شود.»
«سطح عملکردی در واقع به چگونگی عملکرد اقتصاد ایران در سطح اقتصاد کلان، تحلیل و برای متغیرهای کلان اقتصادی مانند تولید و رشد اقتصادی، تورم، بیکاری، توزیع درآمد و فقر می‌پردازد که به عنوان شاخص‌های عملکردی اقتصاد معرفی می‌شوند.»
کتاب اقتصاد ایران در تنگنای توسعه در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۴۵ است. هم‌چنین باید اشاره کرد که این کتاب تا کنون بیش از ۵ بار تجدید چاپ شده است.
بخشی از اقتصاد ایران در تنگنای توسعه
از ورود اندیشه‌ی توسعه به ایران بیش از صد سال می‌گذرد. بسیار شنیده‌ایم و خوانده‌ایم که با وجود گذشت صد سال از اندیشیدن ایرانیان به توسعه و ورود اندیشه‌های مدرن مبتنی بر توسعه به ایران متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم به آنچه که آرزوی پدرانمان در صد سال گذشته بوده است، نزدیک شویم. حتی شاید به نظر بیاید که به صورت نسبی در این صد سال، در مقایسه با کشورهای اطراف و کشورهای هم طراز و یا حتی کشورهای ضعیف‌تر، به عقب هم رفته‌ایم.
به هرحال آنچه که قطعی است و می‌توان نسبت به آن اطمینان داشت، این است که در صد سال گذشته نتوانسته‌ایم به صورتی استوار و مداوم در مسیری گام گذاریم که امروزه دست کم، درآمد سرانه‌ای متناسب، قدرت انتخابی وافر، آزادی‌هایی سرشار، حداقلی از فقر و رفاهی نسبی را داشته باشیم. این به معنای وارد نشدن در جرگه کشورهای به اصطلاح توسعه‌یافته و یا اقتصادهای نوظهور است. بنابراین اندیشه کردن در باب توسعه هنوز دغدغه‌ای است که علی‌القاعده در ذهن هر ایرانی وجود دارد و پرداختن به آن لازم و ضروری است.
یک موضوع مهم به لحاظ تحلیل مسئله‌ی توسعه‌ی اقتصادی، انتخاب یک رویکرد نظری مناسب برای تحلیل اقتصادی است. برای انتخاب این رویکرد نظری، بررسی سیرتاریخی رویکردهای متفاوت از نظریه توسعه اقتصادی می‌تواند مفید واقع شود.
مسئله‌ی توسعه‌ی اقتصادی از دلمشغولی‌های همیشگی علم اقتصاد و اقتصاددانان بوده است. اولین اثر کلاسیک علم اقتصاد، تحقیقی درباره‌ی ماهیت و علل ثروت ملل، کتاب بزرگ آدام اسمیت پدر علم اقتصاد، اساساً کوششی برای پاسخ به دغدغه‌ی توسعه‌ی اقتصادی جوامع بشری بوده است.
آدام اسمیت در این کتاب تلاش کرد تا عواملی را که منجر به ثروت ملت‌ها می‌شوند، تعیین کند. وی به این نتیجه رسید که پایین بودن مالیات‌ها، برقراری صلح و وجود نظامی قابل‌اجرا در زمینه‌ی عدالت به رشد اقتصادی منجر خواهد شد. رابرت لوکاس بیش از دو قرن بعد در بررسی توسعه‌ی اقتصادی هند نوشت: «پیامدهایی که این پرسش‌ها در رابطه با رفاه انسان به بار می‌آورند بسیار حیرت‌آورند.
اگر به کتاب‌هایی از نوع «اقتصاد ایران در تنگنای توسعه» علاقه دارید، می‌توانید با مراجعه به بخش معرفی بهترین کتاب‌های اقتصادی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، با دیگر نمونه‌های این کتاب‌ها آشنا شوید.
کتاب‌های پیشنهادی:
توسط: علی معاصر
دسته‌ها: ادبیات ایران، اقتصادی
۰ برچسب‌ها: ادبیات ایران، حمید زمان‌زاده، محمدصادق الحسینی، معرفی کتاب، هر روز یک کتاب