29 بهمن 1400

تاریخ ایران باستان

«تاریخ ایران باستان» نوشته‌ی میرزا حسن‌خان پیرنیا (مشیرالدوله) (از ۱۲۵۲ تا ۱۳۱۴) در زمینه‌ی تاریخ ایران پیش از اسلام تالیف شده است. این کتاب در ۳ مجلد در سال ۱۳۱۱ خورشیدی به زیور طبع آراسته شده و نویسنده برای نوشتن آن از منابع متعدد فرانسوی، انگلیسی، روسی و آلمانی استفاده کرده است.

وی ابتدا مطالب مورخان باستانی در رابطه با یک موضوع را بیان کرده و سپس به جمع‌بندی و تحلیل آن پرداخته است. این کتاب تنها به تاریخ ایران اختصاص ندارد، بلکه دایره‌المعارفی است در باب تاریخ، تمدن و فرهنگ گذشته ممالک مهم دنیا به ویژه یونان، روم، سوریه، مصر، عربستان، هند وغیره؛ چنان که هنگام مطالعه این اثر تنها با تاریخ و سرگذشت سلسله‌های ایرانی ماد، هخامنشی،اشکانی و سلسله یونانی سلوکی آشنا نمی‌شویم، بلکه در زمینه‌ی تاریخ خاورمیانه‌ی امروزین و یونان باستان نیز اطلاعات مناسبی خواهیم یافت.

درباره‌ی تاریخ ایران باستان

جلد اول کتاب تاریخ ایران باستان در ۷۵۴ صفحه به موضوعاتی مانند نژادها و ملل مشرق در قدیم، خطوط و کشورهای حاضر در این منطقه، معرفی منابع اطلاعلاتی و مورخان مرتبط با این ناحیه، بررسی تاریخ بابل، آسور و عیلام، شکل جغرافیایی فلات ایران، آریان‌ها، پادشاهی مادها و سردمداران آن‌ها و امپراطوری هخامنشیان (شامل شرح مفصل اقدامات کوروش کبیر و وقایع و پادشاهان پس از وی مانند کمبوجیه، داریوش و خشایارشاه) می‌پردازد.

جلد دوم کتاب «تاریخ ایران باستان» در ۸۵۴ صفحه به موضوعاتی مانند پادشاهی اردشیر اول، خشایارشاه دوم، داریوش دوم، اردشیر دوم، اردشیر سوم و داریوش سوم می‌پردازد و در ادمه وضعیت کشور ایران در زمان هخامنشیان از ابعاد وسعت، تشکیلات سازمانی، مذهب و عادات و اخلاق، زبان، آثار و کتیبه‌ها ئ غیره را بررسی می‌کند. در ادامه‌ی این جلد، حمله‌ی اسکندر به ایران و وقایع پیرامون آن و در نهایت سقوط هخامنشیان را بیان می‌کند.

جلد سوم کتاب تاریخ ایران باستان نیز در ۷۴۱ صفحه به حکومت جانشینان اسکندر و دولت سلوکیان را مطرح می‌نماید. در ادامه‌ی این جلد موضوع سقوط سلوکیان و به قدرت رسیدن پارت‌ها (اشکانیان) از اشک اول تا اشک بیست و نهم و در نهایت سقوط این سلسله و به قدرت رسیدن ساسانیان را برای خواننده بیان می‌کند.

متاسفانه، به دلیل کهولت سن و هم‌چنین بیماری، میرزا حسن‌خان پیرنیا (مشیرالدوله) موفق به تکمیل طرح بسیار جامع خود نمی‌شود و نمی‌تواند وقایع مربوط به دوره‌ی ساسانیان را به رشته‌ی تحریر درآورد.

این کتاب در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۹۳ است.

بخشی از کتاب تاریخ ایران باستان

این را بدانید که بهترین پاسبان انسان خود خودش است. نیکویی ما مستحفظ حقیقی ماست و کسی که پرهیزکاری با او همقدم نباشد، درهیچ کار بهره‌مند نیست. عقیده خود را خلاصه می‌کنم: باید پرهیزکار بود، باید به تقوا عمل کرد. چیزی که می‌گویم، تازگی ندارد. چنان که هم‌تیم‌ها در پارس در اطراف بناهای دولتی زندگانی می‌کنند، این‌جا هم همان زندگانی را باید دارا باشیم، شما نگهبان من خواهید بود، تا بدانید که من وظایف خود را انجام می‌دهم یا نه، من هم بیدار اعمال شما هستم و اگر یافتم که کسی کارهای خوب کرده، به آن کس پاداش می‌دهم.

من خواهانم که اولاد ما هم دارای این نوع تربیت باشند. وقتی که ما خواستیم سرمشق‌های خوب به اولاد خود بدهیم، خودمان هم بهتر خواهیم شد و اولاد ما، بر فرض این که بخواهند بدخواه باشند، چون چیزهای بد نمی‌بینند و نمی‌شنوند، بالطبع نیکوکار خواهند بود».

خدایان همه را به اندوختن مال حریص کرده‌اند، من هم بر دیگران از این حیث امتیازی ندارم و به مال حریصم، ولی تفاوتی که بین من و آن‌ها هست، این است که وقتی دارایی آن‌ها بیش از آن است که لازم دارند، زیر خاک می‌کنند یا می‌گذارند زنگ می‌زند و یا برای شمردن، اندازه گرفتن، کشیدن، نقل و تماشا کردن آن در رنج‌اند و حال آن که با تمامی این پول‌ها که در صندوق‌های آن‌هاست، می‌خورند به قدری که معده آن‌ها جا می‌دهد، اگر غیر از این بود بایستی بترکند.

می‌پوشند به قدری که بتوانند حمل کنند والا خفه می‌شدند. پس زیادی ثروت آن‌ها برای آنان رنج و تعب است. من همیشه طالب ثروت‌های تازه هستم، ولی همین که ثروتی یافتم، پس از وضع آن‌چه که برای خود لازم دارم، باقی را برای حوایج دوستان می‌دهم، بدین ترتیب من دوستانی ذخیره می‌کنم خیرخواه و به وسیله آن‌ها چیزهایی می‌یابم که نه می‌پوسد، نه زیادتی آن باعث رنج و تعب است.

ضمن طلب آمرزش و آرامش برای روح روانشاد میرزا حسن‌خان پیرنیا (مشیرالدوله) از خدواند منان، مطالعه‌ی این کتاب ارزشمند را به همه‌ی ایرانیان و ایران‌دوستان پیشنهاد می‌کنم.

اگر به کتاب‌هایی از نوع کتاب «تاریخ ایران باستان» علاقه دارید، می‌توانید از طریق این بخش معرفی کتاب‌های تاریخ ایران باستان با برخی از آن‌ها آشنا شوید.