تأملی در نهضت عاشورا

«تأملی در نهضت عاشورا» اثری است از رسول جعفریان (استاد دانشگاه و پژوهشگر تاریخ اسلام اهل خوراسگان اصفهان، متولد ۱۳۴۳) که در سال ۱۳۸۱ منتشر شده است. این کتاب به بررسی چگونگی شکل‌گیری، تبعات، تحریفات و شعائر نهضت عاشورا پرداخته‌است.

درباره‌ی تأملی در نهضت عاشورا

تأملی در نهضت عاشورا نام اثری پژوهشی از رسول جعفریان است. وی در این کتاب پس از معرفی کهن‌ترین و مهم‌ترین متون تاریخی مربوط به تاریخ عاشورا، به بررسی چگونگی شکل‌گیری، تبعات، تحریفات و شعائر نهضت عاشورا پرداخته‌است.

رسول جعفریان، استاد و پژوهشگر تاریخ علی الخصوص تاریخ دین اسلام، کتابی همه جانبه و وسیع در باب قیام امام حسین (ع) با نام تأملی در نهضت عاشورا منتشر کرده است که حاصل چندین سال تحقیق و بررسی و جمع آوری اطلاعات لازم جهت آمادگی برای انتشار بوده است. نسخه ی ابتدایی این کتاب در دهه هشتاد شمسی منتشر شد و اکنون در ویرایش جدید آن حجم مطالب به تقریبا دو برابر نسخه ی نخست رسیده است. این افزایش حجم نشان از پویایی امر تحقیقات و علاقه ی پژوهشگران به تحلیل و درک جنبه های گوناگون این قیام عظیم داشته است.

محتوای کتاب موضاعات مختلفی را شامل می شود که وجه مشترک همه ی آن ها قیام عاشورا و تفکر امام حسین(ع) می باشد. شروع اثر با معرفی منابع تاریخی معتبر و مربوط به رویداد کربلا می باشد. سپس توضیحاتی در باب زمینه های قیام و گزارشاتی مفصل و جزئی از واقعه ی عاشورا و اتفاقات کربلا به مخاطب ارائه می شود.

یکی دیگر از جنبه های مورد توجه قیام امام حسین(ع)، اتفاقات بعد از واقعه ی عاشورا و شهادت حضرت و یارانشان می باشد که رویدادهای صورت گرفته تا چهلمین روز پس از واقعه و اربعین امام حسین(ع) را شامل می شود. این قیام همچون یک مکتب بزرگ فکری اهداف و حکمت هایی داشته که از دیگر نکات مورد بررسی کتاب است و پس از آن آثاری را که این نهضت بزرگ فکری بر کلیت جهان اسلام گذاشت و بعد شعاری و شکل های آن را زیر ذره بین قرار می دهد.

این قیام بزرگ در گذر زمان به شکل های مختلف به جهانیان عرضه شده که در برخی از این اشکال در اصل قضیه دست برده شده و جنبه های مختلف آن مورد تحریف قرار گرفته است که نگارنده این تحریفات را نیز در قالب فصلی جداگانه به خوانندگان معرفی می کند.

فهرست مطالب تأملی در نهضت عاشورا

ویرایش جدید کتاب تأملی در نهضت عاشورا با اصلاحات و افزوده‌های جدید در سال ۱۳۹۹ توسط نشر علم در ۷۱۹ صفحه منتشر شد. رسول جعفریان این نسخه را با یک مقدمه و بیست و چهار گفتار به شرح ذیل تنظیم کرده است:

  • درباره این کتاب
  • درباره منابع تاریخ عاشورا
  • هشتاد و نُه روایت بلاذُری درباره عاشورا
  • چند نکته درباره میراث مکتوب عاشورا
  • پاره‌ای از زمینه‌های قیام کربلا
  • گزارش تاریخی رویداد کربلا
  • گزارش تحلیلی از رویداد کربلا
  • اربعین امام حسین
  • عاشورا در فقه شیعه
  • کربلا از روایت تا درایت
  • حکمت شهادت امام حسین
  • بررسی رویکردهای عقلی و نقلی به عاشورا از گذشته تا حال
  • آثار نهضت امام حسین
  • مروری بر کتاب کامل الزیارات ابن قولویه
  • ابعاد شعاری و شکلی نهضت امام حسین
  • بستر تاریخی عزاداری اهل سنّت برای امام حسین
  • تحریفات عاشورا
  • روضه الشهداء ملا حسین کاشفی
  • مقتل الحسین به روایت حصین بن عبدالرحمان سُلمی کوفی
  • چند گزارش درباره گزارش‌های عاشورایی در فیلم رستاخیز
  • گزارشی از یک مقتل چینی قدیمی درباره کربلا
  • منابع عاشورا: از روایت تاریخی تا روایت داستانی
  • گفتگوهای عاشورایی (مصاحبه با خبرگزاری‌ها و مجلات)
  • یادداشت‌های عاشورایی
  • ملا آقا دربندی و مقتل‌نگاری (نگاه‌ها، نوآوری‌ها و استنادها)

بخشی از تأملی در نهضت عاشورا

از روزگاران گذشته تا به امروز، هزاران کتاب و مقاله درباره امام حسین علت و عاشورا نوشته شده و پس از این نیز نوشته خواهد شد. عاشورا، دریایی است بیکران که همه چیز از دین و اخلاق و رفتار انسانی و در یک کلام، عشق و انسانیت در آن موج می زند، چنان که رویداد کربلا ، روشنگر مرزهای عدالت و ظلم، انسانیت و سبعیت، پاکی و پلیدی و در یک کلام، منادی ارزش‌های اخلاقی و سیاسی است.

منابع گواهی می‌دهند که از زمان اتفاق این حادثه بزرگ، کسانی در پی ثبت جزئیات وقایع آن بودند، و به همین جهت، طی قرون اولیه، منابع بسیار متقنی در این باره نوشته شد. بعدها، آثار دیگری هم به عنوان منابع دست دوم تالیف گشت که نقاط قوت و ضعف فراوانی دارد. علاوه براین، از عاشورا تفسیرهای مختلفی هم شده و در زمینه تحلیل آن نیز کتاب‌های فراوانی نوشته شده است.

آنچه در این کتاب ملاحظه می کنید، مقالات و گزارش هایی شامل روایت واقعه براساس منابع اولیه، و نیز مروری بر تفسیرهای مختلف از عاشورا، بویژه درباره برداشت‌های متفاوت و تحلیلی از آن است. مطالب کتاب حاضر در طول نزدیک به بیست و پنج سال، به مناسبت های مختلف نوشته شده و ویرایش جدید، دو برابر چاپ های پیشین است. بخشی از آن چه در این چاپ افزوده شده، در حوزه منبع شناسی عاشورا است.

 

چنانچه به کتاب تأملی در نهضت عاشورا علاقه دارید، می‌توانید در بخش معرفی کتاب‌های مذهبی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، با دیگر نمونه‌های مشابه نیز آشنا شوید.