گنج شایگان

«گنج شایگان» با نام کامل «گنج شایگان: اوضاع اقتصادی ایران» اثری است از سیدمحمدعلی جمالزاده (نویسنده‌ی اهل اصفهان، از ۱۲۷۰ تا ۱۳۷۰) که در سال ۱۲۹۶ منتشر شده است. این کتاب به بررسی اوضاع اقتصادی مردم ایران در دوران قاجار پرداخته است.

درباره‌ی گنج شایگان

گنج شایگان: اوضاع اقتصادی ایران کتابی از سیدمحمدعلی جمالزاده است که در آن نویسنده به گزارش وضعیت اقتصادی ایران در دوران قاجار پرداخته‌است. این کتاب در اواخر جنگ جهانی اول در برلن نوشته شد و با حمایت کمیته ملیون ایرانی در چاپخانه‌ی دولتی آلمان به‌صورتی مرغوب به چاپ رسید. گئورگ لشچینسکی، کتاب را به آلمانی ترجمه کرده‌است.

گنج شایگان” به قلم سیدمحمدعلی جمالزاده که از او با عنوان پدر داستان کوتاه فارسی یاد می‌شود، اثری متفاوت به قلم این نویسنده است که این بار نه در قالب رمان و داستان کوتاه، بلکه در قالب گزارشی از شرایط اقتصادی ایران در عصر قاجار، از قلم سیدمحمدعلی جمالزاده برآمده است.

وی گنج شایگان را در واپسین روزهای جنگ جهانی اول در شهر برلین به تالیف در آورد و این اثر به عنوان نخستین تاریخ‌نگاری اقتصادی در عصر قاجار، شامل اطلاعات ارزشمندی از کلیات وضعیت اقتصادی در ایران، تجارت و واردات به کشور، وضعیت صادرات و گمرک در ایران، راه های کشور و ابزار حمل مال‌التجاره از اروپا به ایران و متقابلا از ایران به اروپا، صنعت ایران و تشبثات مالیه‌ی کشور، بودجه‌ی دولت، اوزان و مقدارها و مسکوکات، مواردی نظیر تلفن، تلگراف، پست و به طور کلی زندگی در شهری همانند تهران را به مخاطبین ارائه می کند.

سنجش وضعیت اقتصادی یک کشور، یکی از معتبرترین راه‌های پی بردن به وضعیت استقلال و استحکام ساختارهای اداره‌ی مملکت است و از این رو کتاب گنج شایگان پنجره‌ی وسیعی را به او ضاع اقتصادی و در نتیجه مملکت‌داری شاهان در دوره‌ی قاجار می‌گشاید.

بخش‌هایی از گنج شایگان

این کتاب «گنج شایگان یا اوضاع اقتصادی ایران» در اواخر نخستین جنگ جهانی که از ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ میلادی طول کشید در برلن تألیف یافته و در چاپخانه دولتی آلمان به زبان و خط فارسی به صورت مرغوبی به چاپ رسید. چنانکه شاید بدانید در آن موقع جمعی از وطن‌خواهان ایرانی به نام «کمیته ملیّون ایرانی» در برلن گرد آمده بودند تا با کمک آلمان مملکتشان را از مظالم انگلیس و روس مصون بدارند.

از جمله کارهای این کمیته که راقم این سطور هم افتخار عضویت آن را داشت، گذشته از انتشار روزنامه «کاوه» یکی هم تألیف و چاپ و انتشار رسالجات و کتابهایی بود راجع به سیاست و ادبیات و اقتصاد و سایر مسائل مربوط به ایران.

کتاب «گنج شایگان یا اوضاع اقتصادی ایران» در سال ۱۳۳۵ هجری قمری در جزو سلسله انتشارات اداره «کاوه» در برلن در چاپخانه کاویانی که مع‌التأسف عمر کوتاهی داشت انتشار یافته است.

جمع‌آوری اطلاعات صحیح درباره اقتصاد ایران در آن موقع که جنگ عظیمی راهها را مسدود ساخته و روابط مقطوع و مراسله و مکاتبه و مسافرت و آوردن کتاب و رساله از خارج کار بسیار مشکل و بلکه غیرممکنی بود، کار مؤلف این کتاب را بسیار دشوار و خسته‌کننده ساخته بود ولی جوانی و علاقه که نام دیگرش عشق است مدد رسانید.

 توانستم کتاب «گنج شایگان» را (با همه نواقص و کمبودهای بسیار) در شانزده فصل و یک ضمیمه و چهل و شش جدول و شش نقشه جغرافیایی و اقتصادی و یک نقشه بزرگ جغرافیائی ایران در ۲۱۹ صفحه بزرگ به چاپ برسانم و نیز کوشیده‌ام که (هرچند حروفچین چاپخانه دولتی المان در برلن فارسی نمی‌دانست و حروف الفبا را با کمک ارقام و اعداد مورد استعمال قرار می‌داد) اغلاط چاپی در کتاب تا حد امکان کم باشد.

………………….

دیر زمانیست که در محافل داخلی و خارجی و جراید از استقراض دولت ایران سخن گفته می شود. اینک از قرار معلوم این شهرت ها به یقین پیوسته و دولت ایران مصمم شده با یک شرایط سنگینی که با تمامیت و استقلال ایران منافات دارد استقراض را عملی نماید و از این راه بار گرانی بر دوش خود و ملت ایران، که هیچ وقت قادر نخواهد بود شانه از زیر آن خالی کند، بنهد.

زیرا با عدم توازنی که در دخل و خروج دولت موجود است و کسری که همه ساله در بودجه کشور مشاهده می شود، دولت ایران به این زودی ها قادر به پرداخت اقساط قروض خود نخواهد بود و این طوق رقیت برای همیشه به گردن ملت ایران استوار و برقرار خواهد ماند.

 

اگر به کتاب گنج شایگان علاقه دارید، می‌توانید در بخش معرفی آثار سیدمحمدعلی جمالزاده در وب‌سایت هر روز یک کتاب، با دیگر آثار این نویسنده‌ی توانمند آشنا شوید.