در کشور شوراها

«در کشور شوراها» با نام کامل «در کشور شوراها: یادداشت‌های سفر اتحاد جماهیر شوروی» اثری است از محمدعلی اسلامی ندوشن (نویسنده‌ی اهل یزد، از ۱۳۰۳ تا ۱۴۰۱) که در سال ۱۳۵۴ منتشر شده است. این کتاب گزارشی از سفر نویسنده به شوروی در سال ۱۳۵۲ است.

درباره‌ی در کشور شوراها

«در کشور شوراها» با نام کامل «در کشور شوراها: یادداشت‌های سفر اتحاد جماهیر شوروی» سفرنامه‌ای است که به قلم محمدعلی اسلامی ندوشن و در پی سفر ایشان به اتحاد جماهیر شوروی نوشته شده است. این کتاب برای اولین بار در سال ۱۳۵۴ منتشر شده است.

محمدعلی اسلامی ندوشن از ۲۸ مهر تا ۲۷ آبان ۱۳۵۲ به دعوت «آکادمی علوم شوروی» به شهرهای مسکو، لنین گراد، دوشنبه، تاشکند، بخارا و سمرقند در اتحاد جماهیر شوروی سفر کردند و کتاب «در کشور شوراها» سفرنامه‌ی ایشان در این سفر است. در این سفرنامه، نویسنده با نگاهی نقّادانه ساختارهای فرهنگی، سیاسی واجتماعی اتحاد جماهیر شوروی را مورد بررسی قرار می دهد و حدود بیست سال قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، مشکلات نظام سیاسی آن را مشاهده و بیان می‌کند. مشکلاتی که در نهایت منجر به از بین رفتن ابرقدرت شرق در دهه‌ی ۱۹۹۰ میلادی شدند.

اتحاد جماهیر شوروی کشوری بود با مرکزیت روسیه و متشکل از چندین کشور کوچک و بزرگ مثل اوکراین، لیتوانی ، لتونی، ازبکستان، قزاقزستان،قرقیزستان،تاجیکستان، آذربایجان، ارمنستان و… (که تحت نفوذ روسیه بودند) و مرام حکومتی آن‌ها سوسیالستی و کمونیستی بود. شوروی یکی از دو ابرقدرت جهان بود که در نهایت در جنگ سرد (جنگ بدون اسلحه‌ی گرم بین دو ابرقدرت جهان یعنی امریکا و شوروی) شکست خورد دچار فروپاشی شد.
وی سفرنامه خود این‌گونه آغاز می‌کند:

«سفر به‌ اتّحاد جماهیر شوروی‌ بر اثر دعوتی‌ بود که‌ از جانب‌ «مؤسسه ایراشناسی‌ آکادمی‌ علوم‌ شوروی‌» صورت‌ گرفت‌. در پائیز ۱۳۵۲ طی یک‌ ماه‌ از شهرهای‌ مسکو و لنین‌‌گراد (پطرزبورگ‌) و سپس‌ در شرق‌ از دوشنبه‌ (مرکز تاجیکستان‌) و تاشکند و سمرقند و بخارا در ازبکستان‌، دیدن‌ کردم‌. دوست‌ و دشمن‌ درباره شوروی‌ زیاد حرف‌ زده‌اند، ولی‌ من‌ در این‌ کتاب‌ کوشیده‌ام‌ که‌ نه‌ این‌ باشم‌ و نه‌ آن‌. حالتی‌ برتر از دوستی‌ و دشمنی‌ هست‌ و آن‌ بینش‌ به‌ انصاف‌ است‌.»

کتاب در کشور شوراها در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۷۳ است.

بخش‌هایی از در کشور شوراها

جشن ۷ نوامبر اتحاد جماهیر شوروی کمابیش معادل ۱۴ ژوئیه فرانسه است که روز فتح باستیل در انقلاب کبیر بوده است. فرانسوی ها این جشن را تبدیل به شادی و رقص و پایکوبی در خیابان ها و شرابخواری و عیش کرده اند که سایه‌ی پریده رنگی از جشن های دیونیزوسی یونان و روم باستان دارد… اما در لنین گراد شبیه به چنین وضعی را نمی توان دید.

 یک علّتش گمان می کنم تبلیغات شدید دولتی است که درباره‌ی این روز می شود و این خود نوعی عکس العمل نامساعد ایجاد می کند که منجر به بی تفاوتی می گردد. برنامه های رسمی ، مجالی برای ابتکار عمل اشخاص باقی نمی گذارند. وقتی قرار باشد دولت از جانب مردم همه کار بکند، حتی شادی و ابراز احساسات، کار به جایی می کشد که مردم در همه چیز نمایندگی را به دولت واگذارند و خود کنار بنشینند.

………………..

در نقّاشی بعد از انقلاب گرهی دیده می شود، نوعی محدودیّت موضوع، گویای آن که تا حدّی می شود جلو رفت و بیش از آن نه! هنر از انتخاب آزاد مایه می گیرد زیرا بنا به ماهیت خود مرز گسل است و قلمرویی به پهناوری طبیعت دارد. پس هر جا بخواهد سر فرود آورد همانطور خمیده می ماند و حال آن که سِرّ حیاتش در گردنکشی و رسایی است.

 

چنانچه به کتاب در کشور شوراها علاقه دارید، می‌توانید در بخش معرفی برترین سفرنام‌های ایرانی و خارجی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، با دیگر نمونه‌های مشابه آشنا شوید. به علاوه، بخش معرفی آثار محمدعلی اسلامی ندوشن شما را با دیگر آثار این نویسنده‌ی شهیر و بزرگ معاصر ایران آشنا می‌سازد.