«سردار جنگل» اثری است به قلم ابراهیم فخرایی (معلم و روزنامه‌نگار زاده‌ی رشت، از ۱۲۷۸ تا ۱۳۶۶) که در سال ۱۳۴۴ منتشر شده است. این کتاب به روایت زندگی میرزا کوچک‌خان جنگلی و جنبش او در اواخر زمان قاجار می‌پردازد.
درباره‌ی سردار جنگل
داستان جنبش جنگل و پیدایش قدرت مسلحی در گیلان در جریان جنگ جهانی اول و ماجرای هفت ساله‌ی آن از جمله مسائلی بود که سال‌ها از نظر عموم، مکتوم و ناشناخته مانده بود. چه با فقد اطلاعات از علت وجودی این قدرت و نیات و هدف رهروان این نهضت، هر کس بر حسب مذاق و مشرب و اقتضاء نفع و تمایلات سیاسی و وابستگی‌هایش به چپ یا راست، در آن باره چیزی می گفت و نتیجه‌ای می‌گرفت تا آنجا که پدیده جنگل که می‌بایست با سیمای واقعی‌اش جلوه‌گر شود و با قضاوت‌های صحیح در متن تاریخ جای گیرد، در قالب رمان و افسانه مسخ گردید.
کتاب سردار جنگب مفتاحی شد برای کشف رمز و راز و درک واقعیت و چگونگی داستان این نهضت. یعنی در حقیقت آنچه را که تا به امروز با تحریف حقایق از اذهان عمومی مخفی مانده بود و خواه و ناخواه می‌بایست روزی آشکار شود، در معرض دید عامه گذاشت.
در حقیقت، کتاب سردار جنگل پیرامون زندگی سردار جنگل، میرزا کوچک‌خان و نهضت جنگل، است. با اینکه از اولین چاپ این کتاب نزدیک به ۵۰ سال می‌گذرد ولی هنوز کامل‌ترین و مستندترین کتابی که پیرامون میرزا کوچک نوشته شده همین کتاب است.ویژگی برجسته این کتاب آن است که نویسنده‌ی کتاب یعنی «ابراهیم فخرایی»، خود از سران مجاهدین جنگل بوده و در بسیاری از وقایع حضور داشته. دیگر اینکه دقت و حساسیت مؤلف رعایت بی‌طرفی از نکات دیگر کتاب است.
محتوای سردار جنگل
فصل اول و دوم کتاب سردار جنگل درباره شخصیت میرزا کوچک‌خان و آراء و افکار اوست. سپس به ترتیب تاریخ شروع به ذکر وقایع می‌کند. فصل آخر کتاب هم فصل انتقادات و احتجاجات است که در آن به بسیاری از شبهات و غرض‌های مخالفان پرداخته شده است.در این کتاب نقش خیانت بار انگلیس و شوروی و چگونگی اتحاد دو ابرقدرت برای نابودی نهضت جنگل به خوبی بیان شده است. استفاده از عکس‌های بکر و ناب در تعداد زیاد در صفحات کتاب، مطالب را جذاب‌تر و خواندنی تر کرده است.جالب است بدانیم کتاب سردار جنگل در زمانی تألیف شده که حاکمیت ایران، میرزا کوچک‌خان را یک اغتشاشگر و نهضت گیلان را یک اغتشاش تلقی می‌کرد.
درباره‌ی میرزا کوچک‌خان جنگلی
یونس (۱۲۵۷ – ۱۱ آذر ۱۳۰۰) که به‌نام میرزا کوچک خان جنگلی شناخته می‌شود، کنشگر ملی‌گرای ایرانی و یک مبارز چپ‌گرا در دوره‌ی انقلاب مشروطه بود. او رهبر جنبش جنگل، رئیس‌جمهور جمهوری شورایی سوسیالیستی ایران، انقلابی و از سرداران معروف گیلک از اهالی رشت بود.
او که در جوانی به تحصیل دینی اشتغال داشت جزئی از نیروهای انقلابی بود که در جریان نهضت مشروطیت موفق به فتح تهران شدند. سپس به گیلان برگشت و رهبری گروهی را بر عهده گرفت که قصدشان آزادسازی این ایالت ایران از اشغال روسیه بود؛ نهضتی که به نهضت جنگل مشهور شد. کوچک خان گروه‌های مختلفی از نیروهای سیاسی و طبقات ناراضی را گرد خود جمع کرد.
در حقیقت، میرزا در واقعه‌ی مشروطیت به انقلابیون جبهه‌ی شمال پیوست و در فتح قزوین شرکت داشت. روس‌ها مدتی او را از رشت تبعید کردند. در سال ۱۲۹۳ ه.ش میرزا که تازه از تبعید آزاد شده و به رشت آمده‌بود به شدت تحت تأثیر ظلم و ستم نیروهای روس بر مردم گیلان قرار گرفت و تصمیم گرفت که به کمک دوستان مشروطه خواه خود دوباره دست به قیام بزند. اما این بار علاوه بر مطالبه‌ی آرمان‌های آزادی خواهانه‌ی مشروطه که آن را بر باد رفته می‌دید به دنبال نجات ایران و علی‌الخصوص گیلان از اشغال آشکار نیروهای نظامی اجنبی نیز بود.
افکار میرزا توانست در دل قشرها و طبقات گوناگون مردم گیلان نفوذ کند. افرادی نظیر دکتر حشمت و میرزا حسین کسمایی که از چهره‌های تحصیل کرده و فرهیخته‌ی گیلان بودند، یا حسن آلیانی و شیخ علی شیشه بر که از طبقات معمولی جامعه بودند در میان طیف طرفداران میرزا دیده‌می‌شوند؛ و به جز این‌ها میرزا توانست از حمایت چند تن از بازرگانان و کسبه معتبر از جمله حاج احمد کسمایی نیز برخوردار شود.
تاریخ‌نگاران عمدتاً قیام جنگل را به دو دوره مجزا تقسیم می‌کنند، که دوره‌ی نخست در ابتدا به مدت پنج سال و به مرکزیت فرماندهی در کسما، و سپس به مدت نزدیک به دو سال به مرکزیت زیده و به صورت یک حکومت جمهوری مستقل در کل ایالت گیلان بوده‌است. دوره دوم مصادف با نزدیکی طرفداران انقلاب بلشویکها به میرزا کوچک می‌باشد.
میرزت در نهایت موفق شد انقلاب را از مشروطه خواهی ضداجنبی به جمهوری‌خواهی سوسیالیستی سوق دهد و در ژوین ۱۹۲۰ یک جمهوری شورایی در گیلان به پا کرد اما کمبود منابع مالی، اختلافات درونی و حمله نظامی نیروهای دولت به رهبری سردار سپه و انگلستان منجر به سقوط این حکومت شد. مدتی بعد کوچک خان به عنوان سردار جنگل در حال عقب‌نشینی بر اثر یخ زدگی در کوه‌های تالش درگذشت.
چنانچه به کتاب‌هایی نظیر «سردار جنگل» علاقه دارید، می‌توانید با مراجعه به بخش‌های معرفی برترین زندگی‌نامه‌ها و معرفی بهترین کتاب‌های تاریخی در وب‌سایت هر روز یک کتاب با نمونه‌های دیگری از این نوع آثار آشنا شوید.
13 آذر 1401
سردار جنگل
«سردار جنگل» اثری است به قلم ابراهیم فخرایی (معلم و روزنامه‌نگار زاده‌ی رشت، از ۱۲۷۸ تا ۱۳۶۶) که در سال ۱۳۴۴ منتشر شده است. این کتاب به روایت زندگی میرزا کوچک‌خان جنگلی و جنبش او در اواخر زمان قاجار می‌پردازد.
درباره‌ی سردار جنگل
داستان جنبش جنگل و پیدایش قدرت مسلحی در گیلان در جریان جنگ جهانی اول و ماجرای هفت ساله‌ی آن از جمله مسائلی بود که سال‌ها از نظر عموم، مکتوم و ناشناخته مانده بود. چه با فقد اطلاعات از علت وجودی این قدرت و نیات و هدف رهروان این نهضت، هر کس بر حسب مذاق و مشرب و اقتضاء نفع و تمایلات سیاسی و وابستگی‌هایش به چپ یا راست، در آن باره چیزی می گفت و نتیجه‌ای می‌گرفت تا آنجا که پدیده جنگل که می‌بایست با سیمای واقعی‌اش جلوه‌گر شود و با قضاوت‌های صحیح در متن تاریخ جای گیرد، در قالب رمان و افسانه مسخ گردید.
کتاب سردار جنگب مفتاحی شد برای کشف رمز و راز و درک واقعیت و چگونگی داستان این نهضت. یعنی در حقیقت آنچه را که تا به امروز با تحریف حقایق از اذهان عمومی مخفی مانده بود و خواه و ناخواه می‌بایست روزی آشکار شود، در معرض دید عامه گذاشت.
در حقیقت، کتاب سردار جنگل پیرامون زندگی سردار جنگل، میرزا کوچک‌خان و نهضت جنگل، است. با اینکه از اولین چاپ این کتاب نزدیک به ۵۰ سال می‌گذرد ولی هنوز کامل‌ترین و مستندترین کتابی که پیرامون میرزا کوچک نوشته شده همین کتاب است.ویژگی برجسته این کتاب آن است که نویسنده‌ی کتاب یعنی «ابراهیم فخرایی»، خود از سران مجاهدین جنگل بوده و در بسیاری از وقایع حضور داشته. دیگر اینکه دقت و حساسیت مؤلف رعایت بی‌طرفی از نکات دیگر کتاب است.
محتوای سردار جنگل
فصل اول و دوم کتاب سردار جنگل درباره شخصیت میرزا کوچک‌خان و آراء و افکار اوست. سپس به ترتیب تاریخ شروع به ذکر وقایع می‌کند. فصل آخر کتاب هم فصل انتقادات و احتجاجات است که در آن به بسیاری از شبهات و غرض‌های مخالفان پرداخته شده است.در این کتاب نقش خیانت بار انگلیس و شوروی و چگونگی اتحاد دو ابرقدرت برای نابودی نهضت جنگل به خوبی بیان شده است. استفاده از عکس‌های بکر و ناب در تعداد زیاد در صفحات کتاب، مطالب را جذاب‌تر و خواندنی تر کرده است.جالب است بدانیم کتاب سردار جنگل در زمانی تألیف شده که حاکمیت ایران، میرزا کوچک‌خان را یک اغتشاشگر و نهضت گیلان را یک اغتشاش تلقی می‌کرد.
درباره‌ی میرزا کوچک‌خان جنگلی
یونس (۱۲۵۷ – ۱۱ آذر ۱۳۰۰) که به‌نام میرزا کوچک خان جنگلی شناخته می‌شود، کنشگر ملی‌گرای ایرانی و یک مبارز چپ‌گرا در دوره‌ی انقلاب مشروطه بود. او رهبر جنبش جنگل، رئیس‌جمهور جمهوری شورایی سوسیالیستی ایران، انقلابی و از سرداران معروف گیلک از اهالی رشت بود.
او که در جوانی به تحصیل دینی اشتغال داشت جزئی از نیروهای انقلابی بود که در جریان نهضت مشروطیت موفق به فتح تهران شدند. سپس به گیلان برگشت و رهبری گروهی را بر عهده گرفت که قصدشان آزادسازی این ایالت ایران از اشغال روسیه بود؛ نهضتی که به نهضت جنگل مشهور شد. کوچک خان گروه‌های مختلفی از نیروهای سیاسی و طبقات ناراضی را گرد خود جمع کرد.
در حقیقت، میرزا در واقعه‌ی مشروطیت به انقلابیون جبهه‌ی شمال پیوست و در فتح قزوین شرکت داشت. روس‌ها مدتی او را از رشت تبعید کردند. در سال ۱۲۹۳ ه.ش میرزا که تازه از تبعید آزاد شده و به رشت آمده‌بود به شدت تحت تأثیر ظلم و ستم نیروهای روس بر مردم گیلان قرار گرفت و تصمیم گرفت که به کمک دوستان مشروطه خواه خود دوباره دست به قیام بزند. اما این بار علاوه بر مطالبه‌ی آرمان‌های آزادی خواهانه‌ی مشروطه که آن را بر باد رفته می‌دید به دنبال نجات ایران و علی‌الخصوص گیلان از اشغال آشکار نیروهای نظامی اجنبی نیز بود.
افکار میرزا توانست در دل قشرها و طبقات گوناگون مردم گیلان نفوذ کند. افرادی نظیر دکتر حشمت و میرزا حسین کسمایی که از چهره‌های تحصیل کرده و فرهیخته‌ی گیلان بودند، یا حسن آلیانی و شیخ علی شیشه بر که از طبقات معمولی جامعه بودند در میان طیف طرفداران میرزا دیده‌می‌شوند؛ و به جز این‌ها میرزا توانست از حمایت چند تن از بازرگانان و کسبه معتبر از جمله حاج احمد کسمایی نیز برخوردار شود.
تاریخ‌نگاران عمدتاً قیام جنگل را به دو دوره مجزا تقسیم می‌کنند، که دوره‌ی نخست در ابتدا به مدت پنج سال و به مرکزیت فرماندهی در کسما، و سپس به مدت نزدیک به دو سال به مرکزیت زیده و به صورت یک حکومت جمهوری مستقل در کل ایالت گیلان بوده‌است. دوره دوم مصادف با نزدیکی طرفداران انقلاب بلشویکها به میرزا کوچک می‌باشد.
میرزت در نهایت موفق شد انقلاب را از مشروطه خواهی ضداجنبی به جمهوری‌خواهی سوسیالیستی سوق دهد و در ژوین ۱۹۲۰ یک جمهوری شورایی در گیلان به پا کرد اما کمبود منابع مالی، اختلافات درونی و حمله نظامی نیروهای دولت به رهبری سردار سپه و انگلستان منجر به سقوط این حکومت شد. مدتی بعد کوچک خان به عنوان سردار جنگل در حال عقب‌نشینی بر اثر یخ زدگی در کوه‌های تالش درگذشت.
چنانچه به کتاب‌هایی نظیر «سردار جنگل» علاقه دارید، می‌توانید با مراجعه به بخش‌های معرفی برترین زندگی‌نامه‌ها و معرفی بهترین کتاب‌های تاریخی در وب‌سایت هر روز یک کتاب با نمونه‌های دیگری از این نوع آثار آشنا شوید.
کتاب‌های پیشنهادی:
توسط: علی معاصر
دسته‌ها: ادبیات ایران، تاریخ، زندگی‌نامه
۰ برچسب‌ها: ابراهیم فخرایی، ادبیات ایران، معرفی کتاب، هر روز یک کتاب