سفر دریایی با دن کیشوت

«سفر دریایی با دن کیشوت» اثری است از توماس مان (نویسنده‌ی آلمانی برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات، از ۱۸۷۵ تا ۱۹۵۵) که در سال ۱۹۳۴ منتشر شده است. این کتاب به روایت سفر دریایی ده روزه‌ی نویسنده به آمریکا می‌پردازد که در حین آن به مطالعه و بررسی کتاب دن کیشوت پرداخته است.

درباره‌ی سفر دریایی با دن کیشوت

کتاب سفر دریایی با دن کیشوت یادداشت‌های توماس مان است از مشاهدات اولین سفر او به امریکا، سفری دریایی و از مبدأ اروپا ده‌روزه که فرصتش داد طی راه درضمن در رمان دن کیشوت گشت و گذار کند و به اندیشه در باب این کتاب جهانیِ سروانتس بپردازد. در بهار سال ۱۹۳۴ توماس مان، به‌دعوت ناشر امریکاییِ آثارش براى یک سلسله سخنرانى به امریکا رفت. آن زمان تنها وسیله‌ی عبور از اقیانوس اطلس کشتى‌ اقیانوس‌پیما بود، با سفرى بیش یا کم ده روزه.

توماس مان در این سفر با خواندن رمان دن کیشوت سرگرم بود و هم‌زمان در تفسیر لطایف و طنز این رمان جهانى یادداشت‌هایى بر کاغذ مى‌آورد، مجموعه‌اى از باریک‌نگرى چندسویه که به این کتاب شکل داده است.در آن زمان یک سالى مى‌شد که هیتلر در آلمان به قدرت رسیده بود و در پى آن توماس مان از وطن خود رانده شده بود. درد آوارگى و بیم از وقوع جنگ از دیگر دغدغه‌هاى او هنگام نگارش این سفرنامه بود و به آن رنگى از غم داده‌ است. از دن کیشوت تفسیر بسیار درخشانی هم از هاینریش هاینه، شاعر آلمانى قرن نوزدهم، پیوست این کتاب شده است، به‌همراه چهره‌نگارى‌اى از شاه فیلیپ دوم، خودکامه‌ی اسپانیایى هم‌روزگار سروانتس.

کتاب سفر دریایی با دن کیشوت را باید جزو اولین اسناد ادبیات آلمانی در دوران هجرت دانست، زیرا نوشته سال ۱۹۳۴ است. سالی پیش از آن، یعنی در ۱۹۳۳، هیتلر رایشتاگ، مجلس نمایندگان آلمان را به آتش کشیده بود، این کار را به مخالفان خود نسبت داده بود و به این بهانه در آلمان ــ برای حزب نازی ــ دیکتاتوری مطلق برپا کرده بود. در پی این واقعه بزرگ‌ترین مهاجرت روشنفکران، دانشمندان، حقوق‌دانان، هنرمندان و پزشکان در تاریخ بشری رخ داد.

بسیاری از اینان باید که یک‌شبه جان خود را برمی‌داشتند و از هر مرز وطن می‌گریختند. چند تنی که درجا نجنبیدند، به اردوگاه‌های مرگ گسیل شدند. اریش موزام و کارل اُزیتسکی از جمله نامداران این قربانیان بودند. در این میان رنج فراری آسیمه بر توماس مان تحمیل نشد. او در این روزها در سفری دانشگاهی در سوئیس به‌سر می‌برد. بنابراین، و نظر به مخالفت آشکاری که با رژیم نازی داشت، آشنایانش، قاطع، هشدارش دادند که دیگر به آلمان برنگردد. پس نخست را در کوسْناخت، دهکده‌ای در نزدیکی شهر زوریخ منزل گرفت، منزلی موقتی.

بخشی از سفر دریایی با دن کیشوت

از بلندایی سرگیجه‌آور کاسه دستشویی را می‌بینی که به طرفت می‌آید و در کج‌مج شدن کف کابین چمدان‌هایت در رقصی زمخت و ناشیانه می‌روند و می‌آیند و به‌هم می‌خورند. سروصدای وحشتناک و جهنمی‌ای همه‌جا را می‌گیرد که پاره‌ایش از خروش امواج است در بیرون، و پاره‌ای از خود کشتی که می‌جنگد و با همه لرز و رعشه جزءجزء اندامش همچنان به پیش می‌رود. و این معرکه سه روز و سه شب به درازا می‌کشد.

تصور کن که تو دو روز آن را پشت سر گذاشته‌ای و حال، روز سوم در پیش است. و تو در همه این مدت هیچ‌چیز نخورده‌ای. پس، لحظه‌ای می‌آید که به‌ناچار یاد عادت غذا می‌افتی. و از آنجا که نمرده‌ای، اگرچه پانزده دقیقه تمام آماده مردن بوده‌ای، بالأخره باید یک وقتی چیزی بخوری.

پس از پی نگهبان زنگ می‌زنی. چه، زنگ برقی همچنان کار می‌کند و خدمت‌رسانی درجه یک هتل کشتی در میانه این سقوط جهان هم باز به‌کار است و سامانش بی‌خدشه. و حال نشانه‌ای دیگر از شهامت ظریف و فرهیخته تمدن بشری: خدمتکار می‌آید، با نیمتنه‌ای سفید و سینی در دست. به میانه کابین پرتاب نمی‌شود، بلکه با کمال ادب جلو در سرپا می‌ماند، در این غوغای جهنمی سفارش تو را، با همه سستی صدایت می‌شنود، می‌رود و برمی‌گردد،

و در این حال با بازویی پرنرمش تعادلِ سخت لغزانِ سینی داغش را حفظ می‌کند. و حال باید در انتظار لحظه خود باشد، لحظه معینی که موقعیت جهانی فرصتش می‌دهد در قوسی اگرنه مسلط، دست‌کم حساب‌شده، سینی غذا را روی تخت تو بنشاند. و این لحظه را درمی‌یابد، لحظه‌ای را که نوبت با اوست.

پس با شجاعت و هوش دست‌به‌کار می‌شود و می‌نماید هم توفیق یافته باشد. اما در همان ثانیه وضع جهان به‌گونه‌ای و با نتیجه‌ای تغییر می‌کند که تو سینی را، درحالی که کف آن رو به بالاست، درست و دقیق روی تخت همسر خود می‌یابی، امری که محالش می‌دانستی.

 

چنانچه به کتاب «سفر دریایی با دن کیشوت» علاقه دارید، می‌توانید برای آشنا با سایر آثار نویسنده‌ی این کتاب، بخش معرفی آثار توماس مان را در وب‌سایت هر روز یک کتاب ببینید. در ضمن بخش معرفی بهترین سفرنامه‌ها شما را با سایر نمونه‌های مشابه آشنا می‌سازد.