آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره

«آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره» اثری است از زیگموند فروید (عصب‌شناس اتریشی و بنیان‌گذار دانش روانکاوی، از ۱۸۵۶ تا ۱۹۳۹) که در سال ۱۹۰۴ منتشر شده است. این کتاب به بررسی علل کنش‌پریشی یا اشتباهات کلامی افراد (مانند استفاده از کلمات نادرست یا فراموش کردن نام‌ها در حین صحبت کردن) می‌پردازد.

درباره‌ی آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره

آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره اثری است از زیگموند فروید، بنیانگذار روانکاوی، در سال ۱۹۰۴. این کتاب بر اساس تحقیقات فروید در مورد اشتباهات لپی که به اصطلاح به لغزش فرویدی نیز معروف است، نوشته شده است که بیان می‌دارد این اشتباهات هرگز اتفاقی نیستند؛ بلکه برگرفته از احساسات سرکوب‌شده ما انسان‌ها می‌باشند. از این کتاب می‌توان به عنوان یکی از بهترین آثار فروید نام برد.

آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره پیش از آنکه در قالب کتاب در سال ۱۹۰۴ ظاهر شود در مونوگرافی روانپزشکی و مغز و اعصاب در سال ۱۹۰۱ منتشر شد. این کتاب در طول زندگی فروید به دوازده ترجمه خارجی و همچنین تعداد زیادی نسخه آلمانی چاپ شد که تقریباً در همه موارد مطالب تازه‌ای اضافه شد.

جیمز استراچی، روانکاو بریتانیایی، هم‌عصر فروید در رابطه با تغییراتی که نسخه‌های جدید این کتاب شامل شدند، بیان کرد: «تقریباً تمام توضیحات و تئوری‌های اساسی در نسخه اولیه وجود داشته است؛ در صورتی که نسخه‌های جدید جریان اصلی بحث را قطع می‌کند و حتی باعث سردرگمی خواننده می‌شود. ترجمه انگلیسی‌زبان این کتاب توسط آنته بل در سال ۲۰۰۳ منتشر شد.

فروید در کتاب آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره با تحلیل موارد گوناگونى از کنش‌پریشی، ما را با عرصه ناخودآگاه روان آدمى آشنا مى‌سازد. منظور فروید از کنش‌پریشى همان اشتباهاتى است که خواه بیماران روان رنجور و خواه افراد بهنجار و سالم در زندگى روزمره مرتکب مى‌شوند.

از این جمله مى‌توان فراموشى‌ها (براى مثال فراموشى موقت و زودگذر اسامى خاص)، لغزش‌هاى زبان، خطاهاى خواندن و نوشتن، اعمال ناشیانه، گم کردن و شکستن اشیا را نام برد، یعنى تمام آن اعمالى که ما معمولا دلیلى روانى براى آن‌ها قائل نمى‌شویم و خیلى ساده آن‌ها را نتیجه حواس پرتى و شانس و اتفاق مى‌دانیم.

در این کتاب، بحث برسرخطاها و اشتباهاتى است که ما ناخواسته و بطور ناخودآگاه مرتکب آن‌ها مى‌شویم. هرچه بر تلاش و دقت‌مان در راستاى بى‌اشتباه بودن مى‌افزاییم، بیشتر و بیشتر دچار خطاهایى از این دست مى‌شویم، انگار نیروى دیگرى به غیر از نیروى اراده در ما حکم فرماست و توجهى به خواست و اراده آگاهانه ما ندارد.

ما این کنش‌پریشى‌ها را خطا و اشتباه مى‌دانیم زیرا با اراده و تصمیم‌هاى آگاهانه ما در تضاد قرار دارند، امّا اگر خواست و اراده ناخودآگاه را در نظر آوریم، هیچ خطا و اشتباهى در میان نیست. همان خطایى که شعورآگاه ما آن را خطا دانسته، درواقع اجراى کاملاً صحیح و موفقیت‌آمیز دستورى است که از ضمیر ناخودآگاه صادر شده است.

به نظر زیگموند فروید هیچ کدام از این کنش‌پریشى‌ها اتفاقى و تصادفى نبوده و در پس پشت آن‌ها انگیزه‌اى روانى وجود دارد. براى مثال هنگامى که مطلبى فراموش مى‌شود این امر نشانگر وجود مقاومتى است در ضمیر خودآگاه در مقابل به خاطر آوردن آن، زیرا که مطلب فراموش شده تداعى‌کننده خاطره‌اى دردناک است که با مطلب فراموش شده ارتباطى محتوایى یا آوایى دارد.

برای خوانندگان مبتدی که می‌خواهند با روانکاوی و به‌ویژه نظرات فروید آشنا شوند، کتاب حاضر می‌تواند بهترین گزینه محسوب شود زیرا کتاب کمتر به مسائل نظری محض می‌پردازد و بیش‌تر با ارائه مثال‌های بی‌شماری که کمابیش در زندگی هر کدام از ما اتفاق می‌افتد و بسیار عینی و همه فهم است، سعی در تبیین نظریات روانکاوی دارد.

کتاب آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۸۳ با بیش از ۵۶۰۰ رای و ۲۹۵ نقد و نظر است. هم‌چنین باید اشاره کرد که در ایران این کتاب با ترجمه‌ی مترجمانی مانند مهدی افشار، بنیامین مرادی، مهوش قدیمی، محمدحسین وقار، سهیل سمی و محمدعلی خنجی تحت همین عنوان یا با عناوین دیگری چون روان‌کاوی برای همه، روان‌شناسی فراموش، آسیب‌شناسی روانی و روان‌کاوی و زندگی من ترجمه و به بازار عرضه شده است.

خلاصه‌ی آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره

با مطالعه انحرافات مختلف از کلیشه‌های رفتار روزمره نقص و عملکرد غلط عجیب و غریب و همچنین خطاهای ظاهراً تصادفی نویسنده نتیجه گرفت که آن‌ها نشان‌دهنده آسیب‌شناسی اساسی روان علائم روان‌پریشی است.

فروید در مقدمه خود می‌نویسد:

در طول سال ۱۸۹۸ مقاله کوتاهی در مورد مکانیسم روانی فراموشی منتشر کردم. اکنون باید مطالب آن را تکرار کرده و آن را به عنوان مبدأ بحث بیشتر در نظر بگیرم. من در آنجا تجزیه و تحلیل روان‌شناختی در مورد یک مورد معمول از فراموشی موقت نام‌های خاص را انجام داده‌ام و از یک مثال باردار از مشاهدات خودم به این نتیجه رسیده‌ام که این وقوع مکرر و عملاً غیرمهم نقص عملکرد روانی – حافظه- توضیحی را می‌پذیرد که فراتر از استفاده عرفی از این پدیده است.

اگر از یک روانشناس متوسط خواسته شود که توضیح دهد که چگونه اتفاق می‌افتد که ما اغلب نامی را به یاد نمی‌آوریم که مطمئن هستیم از آن مطلع هستیم، او احتمالاً خود را به این پاسخ بسنده می‌کند که نام‌هایی خاص بیش از هر محتوای دیگر قابلیت فراموشی دارند. او ممکن است دلایل قابل قبولی برای این «ترجیح فراموشی» برای نام‌های خاص بیان کند اما هیچ تعیین‌کننده عمیقی برای این مورد فرض نمی‌کند.

فروید معتقد بود که انحرافات گوناگون از کلیشه‌های رفتار روزمره — ظاهراً ناخواسته، مانند فراموش کردن کلمات، حرکات و اعمال تصادفی — جلوه‌ای از افکار و انگیزه‌های ناخودآگاه است. تبیین «اقدامات غلط» با کمک روانکاوی، درست مانند تعبیر خواب، می‌تواند به طور موثری برای تشخیص و درمان استفاده شود.

وی با توجه به موارد متعدد این دسته از انحرافات نتیجه می‌گیرد که مرز بین روان طبیعی و غیرطبیعی انسان ناپایدار است و همه ما کمی روان‌رنجور هستیم. چنین علائمی می‌تواند غذا خوردن، روابط جنسی، کار منظم و ارتباط ما با دیگران را مختل کند.

فهرست مطالب آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره

  • فراموشى اسامى خاص
  • فراموشى واژه‌هاى خارجى
  • فراموشى اسامى و ترتیب کلمات
  • خاطرات کودکى و خاطرات پنهانگر
  • لغزش‌هاى زبانى
  • خطاهاى خواندن و نوشتن
  • فراموشى برداشت‌ها و قصدها (برنامه‌ها)
  • اشتباهات و اعمال ناشیانه
  • اعمال نشانگر و تصادفى
  • سهوها
  • کنش‌پریشى‌هاى مرکب
  • جبرباورى، باور به شانس و خرافه

بخشی از آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره

هنگامى که خاطرات یک فرد را تحلیل مى‌کنیم، به راحتى مى‌بینیم که هیچ تضمینى در مورد درست و دقیق‌بودن این خاطرات وجود ندارد. بعضى از خاطرات بى‌گمان تغییر شکل یافته و ناقص هستند یا دستخوش جابجایى‌اى در زمان و مکان شده‌اند. اظهارات اشخاص تحت آزمون مبنى بر اینکه اولین خاطرات کودکى‌شان براى مثال، به دو سالگى مربوط مى‌شود، بى‌شک قابل اطمینان نیست. ما به سهولت علل و انگیزه‌هایى را کشف مى‌کنیم که تغییر شکل و جابجایى عناصر خاطرات را سبب شده‌اند و همچنین وجود این انگیزه‌ها حاکى از این است که اشتباهات حافظه نتیجه ضعف یک حافظه غیرقابل اعتماد نیست.

 

اگر به کتاب آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره علاقه دارید، می‌توانید در بخش معرفی برترین کتاب‌های روان‌شناسی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، با دیگر نمونه‌های مشابه نیز آشنا شوید.