خورشید تیسفون

«خورشید تیسفون» اثری است از محمدابراهیم زمانی آشتیانی (نویسنده‌ی مطرح داستان‌های تاریخی اهل لاهیجان، از ۱۲۹۴ تا ۱۳۶۸) که در سال ۱۳۷۰ منتشر شده است. این رمان داستانی تاریخی است که در بستر جنگ‌های شاپور اول ساسانی با روم، به روایت دسیسه‌های سیاسی، نبردهای حماسی و داستان‌های عاشقانه می‌پردازد.

درباره‌ی خورشید تیسفون

رمان خورشید تیسفون نوشته محمدابراهیم زمانی آشتیانی، داستانی تاریخی با درون‌مایه‌های عاشقانه و حماسی است که در دوران فرمانروایی شاپور اول ساسانی رخ می‌دهد. این کتاب روایتگر کشمکش‌های ایران و روم در قرن سوم میلادی است، زمانی که امپراتوری روم با نقشه‌های گسترده در تلاش برای تضعیف قدرت ایران بود. این اثر با پرداختن به عشق، دسیسه‌های سیاسی و نبردهای سرنوشت‌ساز، تصویری پرهیجان از این دوره تاریخی ارائه می‌دهد.

داستان در بستر نبردهای بزرگ شاپور اول با روم پیش می‌رود، جایی که امپراتوران رومی در تلاش برای نفوذ به ارمنستان، که متحد دیرینه ایران بود، و همچنین تحریک قبایل عرب علیه ساسانیان بودند. این توطئه‌ها، زمینه‌ای برای نمایش سیاست‌ورزی‌های درباری، اتحادهای ناگهانی و خیانت‌های غافلگیرکننده فراهم می‌کند که به جذابیت داستان می‌افزاید.

در این میان، شخصیت‌های اصلی داستان نقش مهمی در پیشبرد روایت دارند. مهرنوش و برانوش، دو جوان نیمه‌ایرانی در ارمنستان، با تمام وجود به سرزمین مادری خود عشق می‌ورزند و در برابر دسیسه‌های دشمنان مقاومت می‌کنند. از سوی دیگر، در میان اعراب، نصیره، دختری که دل در گرو عشق شاپور نهاده است، با ماجراهای خود بر بار دراماتیک داستان می‌افزاید. این ترکیب از عشق و دلاوری، روایت را از یک داستان صرفاً تاریخی فراتر برده و آن را به اثری پرکشش تبدیل می‌کند.

شاپور اول، که یکی از پادشاهان بزرگ سلسله ساسانی به شمار می‌رود، از همان ابتدای حکومت خود با چالش‌های متعددی روبه‌رو بود. او که از دوران ولیعهدی در نبردهای مختلف شرکت داشت، تجربه ارزشمندی اندوخته بود و همین امر باعث شد تا بتواند در برابر تهاجمات روم به خوبی مقاومت کند. کتاب به جزئیات این نبردها و استراتژی‌های جنگی ساسانیان پرداخته و چگونگی پیروزی‌های شاپور را به تصویر می‌کشد.

از مهم‌ترین نبردهای این دوران، جنگ شاپور با امپراتور والریان روم است که به اسارت او توسط ایرانیان منجر شد. این واقعه، نقطه عطفی در تاریخ روابط ایران و روم محسوب می‌شود و در کتاب نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. نویسنده با پرداختن به این رویداد، تصویری روشن از اقتدار ساسانیان در برابر امپراتوری قدرتمند روم ارائه می‌دهد.

در کنار جنگ‌ها، خورشید تیسفون به سیاست‌های داخلی شاپور نیز پرداخته است. او که پادشاهی مدبر و آینده‌نگر بود، به رونق شهرها و زیرساخت‌های کشور توجه ویژه‌ای داشت. تأسیس شهرهایی مانند بیشاپور و گندی‌شاپور و ایجاد مراکز علمی و فرهنگی، از جمله اقدامات او بود که در این کتاب نیز به آن اشاره شده است.

یکی از ویژگی‌های برجسته شاپور، سیاست مدارا و تساهل دینی او بود. برخلاف برخی فرمانروایان هم‌عصرش، او به پیروان ادیان مختلف از جمله زرتشتیان، مسیحیان و یهودیان احترام می‌گذاشت و آزادی مذهبی را تا حد زیادی حفظ می‌کرد. این رویکرد، باعث شده بود که حکومت او از ثبات بیشتری برخوردار باشد و زمینه برای رشد علمی و فرهنگی فراهم شود.

نویسنده در این اثر، با بهره‌گیری از توصیفات دقیق و روایت جذاب، فضایی زنده از دوره ساسانی خلق کرده است. نبردها، دسیسه‌ها و عشق‌های آتشین، همگی با زبانی شیوا و پرکشش بیان شده‌اند و خواننده را در دل حوادث تاریخی قرار می‌دهند. این سبک روایت، کتاب را نه‌تنها برای علاقه‌مندان به تاریخ، بلکه برای خوانندگانی که به داستان‌های پرهیجان علاقه دارند، جذاب کرده است.

علاوه بر مضمون تاریخی، رمان از نظر سبک نگارش نیز قابل توجه است. محمدابراهیم زمانی آشتیانی با نثری فخیم و ادبی، فضایی متناسب با حال و هوای دوران ساسانی خلق کرده است. زبان داستان رسمی اما روان است و خواننده را به‌خوبی با خود همراه می‌کند. توصیفات دقیق از مکان‌ها، صحنه‌های نبرد و احساسات شخصیت‌ها، جذابیت اثر را دوچندان کرده است.

خورشید تیسفون را می‌توان اثری دانست که هم ارزش ادبی دارد و هم اطلاعات تاریخی ارزشمندی ارائه می‌دهد. ترکیب روایت عاشقانه با ماجراهای حماسی و تاریخی، این کتاب را به یکی از رمان‌های ماندگار در ادبیات تاریخی فارسی تبدیل کرده است. خواننده در طول داستان، علاوه بر آشنایی با حوادث دوران شاپور اول، با فرهنگ، آداب و رسوم، و سبک زندگی ایرانیان آن زمان نیز آشنا می‌شود.

در نهایت، این رمان نه‌تنها پنجره‌ای به تاریخ پرشکوه ایران باستان می‌گشاید، بلکه مفاهیمی همچون عشق، وطن‌پرستی، شجاعت و خیانت را نیز به شکلی جذاب و اثرگذار بازتاب می‌دهد. خورشید تیسفون اثری است که با گذر زمان همچنان خواندنی باقی می‌ماند و علاقه‌مندان به تاریخ و ادبیات را به خود جذب می‌کند.

رمان خورشید تیسفون در وب‌سایت goodreads دارای  امتیاز ۳.۸۳ با بیش از ۴۲ رای و ۷ نقد و نظر است.

خلاصه‌ی داستان خورشید تیسفون

رمان خورشید تیسفون در دوران فرمانروایی شاپور اول ساسانی رخ می‌دهد و به ماجراهای جنگی، دسیسه‌های سیاسی و داستان‌های عاشقانه‌ای می‌پردازد که در متن کشمکش‌های ایران و روم جریان دارند. در این دوران، امپراتوری روم برای تضعیف قدرت ایران، در تلاش است تا ارمنستان، متحد نزدیک ساسانیان، را به سوی خود بکشاند و هم‌زمان قبایل عرب را علیه ایران بشوراند. این تحرکات، زمینه‌ساز حوادثی می‌شود که روایت داستان را شکل می‌دهند.

در میان این رویدادها، شخصیت‌های اصلی داستان معرفی می‌شوند. مهرنوش و برانوش، دو جوان نیمه‌ایرانی در ارمنستان، عاشقانه به سرزمین مادری خود وفادارند و در برابر توطئه‌های رومیان ایستادگی می‌کنند. از سوی دیگر، در میان قبایل عرب، دختری به نام نصیره که شیفته شاپور شده است، درگیر ماجراهایی می‌شود که مسیر زندگی او را تغییر می‌دهند. این عشق‌ها و دلبستگی‌ها در متن نبردها و سیاست‌های آن زمان قرار گرفته و داستان را پرکشش و هیجان‌انگیز می‌کنند.

در این میان، شاپور اول، که از دوران ولیعهدی تجربه جنگی فراوانی اندوخته است، در مقابل تهدیدهای روم واکنش نشان می‌دهد و به نبردی سرنوشت‌ساز می‌پردازد. او در چندین جنگ موفق می‌شود سپاه روم را شکست دهد و در نهایت، امپراتور والریانوس را اسیر کند. این پیروزی، اقتدار ایران را در منطقه تثبیت کرده و نام شاپور را در تاریخ جاودانه می‌سازد. در این نبردها، قهرمانان داستان نیز نقش مهمی ایفا کرده و سرنوشت‌شان با سرنوشت ایران گره می‌خورد.

در کنار جنگ‌ها، روابط پیچیده‌ای میان شخصیت‌ها شکل می‌گیرد. مهرنوش و برانوش با فداکاری‌های خود در خدمت ایران درمی‌آیند و نصیره که دل در گرو عشق شاپور دارد، با سرنوشتی تراژیک روبه‌رو می‌شود. این روابط احساسی، در کنار حوادث تاریخی، به داستان عمق بیشتری می‌بخشند و خواننده را با خود همراه می‌کنند.

داستان به اوج خود می‌رسد زمانی که خیانت‌ها و دسیسه‌های دشمنان به لحظات حساسی ختم می‌شود. در حالی که ایران پیروزی‌های بزرگی را به دست آورده، شخصیت‌های اصلی نیز با چالش‌های احساسی و سرنوشت‌ساز مواجه می‌شوند. نویسنده با مهارت، نبردهای حماسی را با احساسات عمیق شخصیت‌ها در هم تنیده و داستانی خلق کرده که هم از نظر تاریخی جذاب است و هم از نظر عاطفی تأثیرگذار.

در پایان، رمان خورشید تیسفون با تصویری باشکوه از پیروزی‌های ایران و سرنوشت شخصیت‌هایش به پایان می‌رسد. عشق، وفاداری، خیانت و جنگ، همه در کنار هم روایتی پرهیجان ساخته‌اند که خواننده را تا آخرین صفحه با خود همراه می‌کند. این اثر نه‌تنها به معرفی یکی از دوران‌های مهم تاریخ ایران می‌پردازد، بلکه احساسات انسانی را نیز به‌گونه‌ای باورپذیر به تصویر می‌کشد.

بخش‌هایی از خورشید تیسفون

گاهی که نسیم چند تار موی شبق‌گون و بلند او را که چون زنان بر دوشش رها شده بود بر پیشانی و صورت او پریشان می‌کرد با حرکتی دلفریب سر را تکان می‌داد و به کمک انگشتان آن تارهای فراری را به جای خود برمی‌گرداند.

آنچه که نظر این جوان را به خود جلب می‌کرد، نواری سفید رنگ و پهن بود که به طور مارپیچ در دامنه آن کوه کشیده شده و از زیر قله به طرف راست پیچیده و پس از آن که در مقداری از دهانه آن قیف وسیع امتداد داشت در بالای خط‌الراس از نظر ناپدید می‌شد.

…………………..

جوان از فرط حیرت دیده به آن مرد جوان دوخته و متعجب بود در صورتی که تیر اول را با کمال مهارت در چشم پلنگ جای داده بود چرا تیر دیگری را رها نمی‌کند.

ناگهان پلنگ که آماده‌ی حمله شده بود خیزی برداشت ولی در یک چشم بر هم زدن مرد پشمینه پوش زه کمان را رها کرد و تیر صفیرزنان در دهان باز پلنگ فرو رفت و آن حیوان در دو قدمی وی بر زمین در غلطید.

……………………..

مرد پشمینه پوش که قسمتی از لباسش دریده و خون از شانه و سینه‌اش جریان داشت به قدری مبهوت آن صحنه بود که در صدد نمی‌آمد به خود بپردازد.

او می‌دید که جوان شمشیری باریک و بدون غلاف را بر کمر آویخته ولی مثل این که قصد ندارد از آن استفاده کند و مشت‌ها گره نموده همچنانکه خیره و دریده به جانب پلنگ می‌نگرد با تانی به طرف او می‌رود.

پلنگ که گویی در اثر نگاه نافذ آن جوان در قید و بندی گرفتار شده می‌غرید و با پنجه سنگ زیر پای خود را می‌خراشید.

عاقبت وقتی جوان به آن پلنگ نزدیک شد پلنگ حرکتی به خود داد ولی جوان مشت‌های پولادین را که آماده داشت از چپ و راست بر پوزه حیوان فرو کوفت.

اگر به کتاب خورشید تیسفون علاقه دارید، بخش معرفی برترین آثار محمدابراهیم زمانی آشتیانی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، شما را با سایر آثار این نویسنده‌ی خوش‌قریحه نیز آشنا می‌سازد.

کتاب‌های پیشنهادی:

خنده‌ی خورشید، اشک ماه خورشید همچنان می‌دمد نیمی از یک خورشید زرد هزار خورشید تابان کلارا و خورشید ایراندخت