16 آذر 1401
ایران بین دو انقلاب
«ایران بین دو انقلاب» اثری است از یرواند آبراهامیان (تاریخ‌نگار ارمنی‌تبار ایرانی – آمریکایی، متولد ۱۳۱۹) که در سال ۱۳۶۱ منتشر شده است. این کتاب به تحلیل وقایع ایران در فاصله‌ی انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ پرداخته است.
درباره‌ی ایران بین دو انقلاب
ایران بین دو انقلاب کتابی از یرواند آبراهامیان است که در سال ۱۳۶۱ خورشیدی (۱۹۸۲میلادی) توسط انتشارات دانشگاه پرینستون در نیوجرسی آمریکا منتشر شده و دارای یازده فصل است.
در ایران این کتاب توسط نشر مرکز در سال ۱۳۷۷ خورشیدی و نشر نی در سال ۱۳۸۷ خورشیدی به فارسی ترجمه شده است.
کتاب «ایران بین دو انقلاب» بر مبنای جامعه‌شناسی سیاسی، برای تحلیل رویدادهای اجتماعی سیاسی سده اخیر ایران نوشته شده و بارها در ایران تجدید چاپ شده است. نشر مرکز تا کنون ۲۳ بارو نشر نی ۲۹ بار این کتاب را تجدید چاپ نموده‌اند.
نویسنده در این کتاب تاریخ ایران را از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ خورشیدی مورد بررسی قرار می‌دهدو کتاب را به ۳ بخش عمده: پیشینه تاریخی، سیاست ستیز اجتماعی و ایران معاصر، تقسیم نموده است. هدف اصلی این کتاب، تحلیل بنیان و شالوده اجتماعی سیاست ایران است و یرواند آبراهامیان، این موضوع را از طریق بررسی کشمکش‌های طبقاتی و قومی طی حدود صد سال گذشته و در ارتباط میان تحولات اجتماعی-اقتصادی و توسعه سیاسی ایران انجام می‌دهد.
بی‌شک پیدایش طبقه‌های نوین اجتماعی به ویژه طبقه متوسط سنتی و طبقه روشنفکر، و پیدایش احزاب و گروه‌های سیاسی و کشمکش‌ها و جدل‌های میان آنها، مسیر شکل‌گیری ایران معاصر را تسریع کرده است.
در ایران معاصر «گروه‌های قومی» و «طبقات اجتماعی» نقش مؤثری ایفای می‌کنند. در کتاب «ایران بین دو انقلاب» عبارت «گروه قومی» به معنی گروه‌بندی افراد در زبان، تبار قبیله‌ای، دین یا هم ولایتی گری مشترک به کار رفته‌است و اصطلاح «طبقه اجتماعی»، متشکل از افرادی است که دارای ارتباط و رفتار متقابل و مشترک در محیط‌های توسعه یافته یکسان اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خواهند بود. آبراهامیان با بررسی گروه‌های قومی، طبقات اجتماعی، احزاب و گروه‌های سیاسی آن زمان، روابط اقتصادی و توسعه سیاسی صد سال گذشته ایران را بررسی می‌کند و ظهور مدرنیته و دموکراسی ناقص و نارس در ایران را روشن می‌کند.
کتاب ایران بین دو انقلاب در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۴.۱۹ با بیش از ۱۳۰۰ رای و ۱۷۹ نقد و نظر است.
محتوای ایران بین دو انقلاب
کتاب «ایران بین دو انقلاب» را می‌توان به سه بخش تفکیک نمود:
- بررسی زمینه‌های تاریخی ایران رو به توسعه (زمینه‌های اجتماعی انقلاب مشروطه و ناکامی آن در زدودن استبداد)
- بررسی نیروهای اجتماعی و تحولات و حوادث بین‌المللی در سقوط رضاشاه و پایه‌ریزی حکومت پهلوی دوم
- بررسی برنامه‌های ناهمگون و نامتوازن اجتماعی – اقتصادی پهلوی دوم و زمینه‌های ظهور انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷
در حقیقت، ایران بین دو انقلاب از دوره‌ی قاجار شروع شده و اتفاقاتی که منجر به انقلاب مشروطه شده را بررسی کرده است. کتاب به این قسمت از تاریخ بسنده نکرده و رویدادهای پس از انقلاب مشروطه و روی کار آمدن دولت رضاشاه را تحلیل کرده است. آبراهامیان نویسنده‌ی کتاب عوامل تاثیرگذار بر سقوط حکومت رضا شاه و شکل‌گیری دولت پهلوی که در دهه چهل شمسی رخ داده است را هم بررسی کرده و به تاثیر دین در مسیر انقلاب می‌پردازد و مجموعه عواملی که منجر به رخداد انقلاب ۵۷ شده را توضیح می‌دهد.
همچنین در بخش آخر کتاب نقش اقدامات موثر آیت‌الله خمینی در شکل‌گیری انقلاب اسلامی را روایت می‌کند. به گفته‌ی خود آبراهامیان در ایران بین دوانقلاب ، منابع نگارش این کتاب گنجینه‌ی اطلاعات دفتر هند و دفتر امور خارجه بریتانیا، مذاکرات مجلس شورای ملی و نشریات فارسی زبان داخلی و خارجی بوده است.
به عبارت دیگر، کتاب ایران بین دو انقلاب تاریخ معاصر ایران را در بازه‌ی زمانی هفتاد ساله تحلیل و بررسی می‌کند. بیشتر اطلاعات مربوط به کتاب در دهه‌ی چهل شمسی جمع‌آوری و در سه بخش و یازده فصل تدوین شده است.
بخشی از ایران بین دو انقلاب
حزب اصلاح طلب، وارث حزب اعتدالیون پیشین بود. رهبری این حزب را که از برنامه محافظه کارانه مشابهی پشتیبانی می‌کرد، روحانیون برجسته، تجار ثروتمند و اشراف زمین‌دار برعهده داشتند: مدرس، واعظ جسوری که همیشه تاکید می‌کرد که نمی‌تواند عقاید مذهبی خود را از تصمیمات سیاسی جدا سازد؛ شاهزاده فیروز فرمانفرما که پس از عزل سید ضیا مستقیما از تبعید به مجلس جدید آمده بود.
احمد قوام السلطنه، برادر کوپکتر وثوق الدوله و زمین‌دار بزرگ گیلان و کسی که به عنوان تحصیل کرده‌ای جوان در دربار مظفرالدین شاه با خواستهای مشروطه خواهان در سال ۱۹۰۵ موافق بود و در واقع اعلامیه شاهی اعطای مشروطه، به خط زیبا و استادانه او نوشته شده بود؛ مرتضی قلی خان بیات سهام السلطان، یکی از زمین داران بزرگ نواحی مرکزی ایران؛ سید احمد بهبهانی، فرزند مجتهد معروف که در سال ۱۲۸۹ کشته شد؛ سید مهدی فاطمی السلطنه از زمین‌داران ثروتمند اصفهان؛ و داماد ظل السلطان قدرتمند؛ و علی کازرونی صدرالسلام از تجار موفق و مرفه بوشهر.
این محافظه کاران، اکثریت مجلس چهارم را تشکیل می‌دادند. جالب اینکه، موفقیت این گروه نتیجه همان قانون انتخاباتی بود که اصلاح طلبان در دوران پرهرج و مرج مجلس سوم تصویب کردند. این قانون جدید با اعطای حق رای به همه مردان، از جمله روستاییان، ناخواسته، نخبگان روستایی را تقویت کرد.
چنانچه به کتاب‌هایی از نوع «ایران بین دو انقلاب» علاقمند هستید می‌توانید با مراجعه به بخش‌های معرفی برترین کتاب‌های سیاسی و معرفی بهترین کتاب‌های جامعه‌شناسی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، با نمونه‌های بیشتری از این نوع آثار آشنا شوید.
کتاب بسیار خوبی است. به ویژه بخش مربوط به اتفاقات سال ۱۳۳۲ را خیلی خوب تحلیل کرده است. واقعاً ارزش خواندن دارد.