13 فروردین 1404
تاریخ ده هزار ساله‌ی ایران
«تاریخ ده هزار ساله‌ی ایران» اثری است از عبدالعظیم رضایی (نویسنده و مورخ زاده‌ی شهریار، از ۱۳۱۱ تا ۱۳۸۷) که در چهار جلد در سال‌های ۱۳۶۳ و ۱۳۶۴ منتشر شده است. این کتاب پژوهشی جامع درباره‌ی تاریخ سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و دینی ایران از دوران اسطوره‌ای تا پایان دوره‌ی قاجار است.
درباره‌ی تاریخ ده هزار ساله‌ی ایران
کتاب «تاریخ ده هزار ساله‌ی ایران» اثری جامع و مفصل در زمینه تاریخ ایران است که به بررسی ابعاد گوناگون سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و دینی این سرزمین از آغاز تمدن تا پایان دوران قاجار می‌پردازد. این مجموعه چهارجلدی، نه تنها سیر تحولات تاریخی ایران را ترسیم می‌کند، بلکه تصویری فراگیر از روند شکل‌گیری هویت ملی ایرانیان ارائه می‌دهد.
عبدالعظیم رضایی، نویسنده و پژوهشگر برجسته تاریخ، در این اثر کوشیده است تا دوره‌های مختلف تمدن ایران را به‌گونه‌ای پیوسته و منسجم روایت کند. او در این مسیر، نه تنها به رویدادهای سیاسی و تغییرات حکومت‌ها توجه داشته، بلکه فرهنگ، هنر، ادبیات و اعتقادات مذهبی مردم ایران را نیز مورد بررسی قرار داده است. این رویکرد چندبعدی باعث شده است که کتاب او همچون دایرهالمعارفی جامع برای علاقه‌مندان به تاریخ ایران به شمار رود.
نثر این کتاب، برخلاف بسیاری از آثار تاریخی دیگر، ساده و روان است و خواننده را در مسیر پرپیچ‌وخم تاریخ همراهی می‌کند. رضایی با بهره‌گیری از زبانی شیوا و قابل فهم، توانسته است روایت تاریخ را از قالبی خشک و پیچیده خارج کند و آن را به متنی جذاب و خواندنی تبدیل سازد.
جلد نخست این مجموعه، از دوران اسطوره‌ای ایران آغاز می‌شود و با مروری بر پادشاهان افسانه‌ای، به تاریخ سلسله‌های ماد، هخامنشی و اشکانی می‌رسد. در این بخش، علاوه بر گزارش وقایع سیاسی، وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران باستان نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
در جلد دوم، نویسنده به دوران ساسانیان و تحولات مهم آن دوره پرداخته و سپس ورود اسلام به ایران و تأثیرات گسترده آن را مورد مطالعه قرار داده است. جنگ‌های ایران و روم، ظهور خلفای اسلامی و جنبش‌های استقلال‌طلبانه ایرانیان، از جمله مباحث محوری این بخش از کتاب به شمار می‌روند.
جلد سوم، عصر حکومت‌های ایرانی پس از اسلام را در بر می‌گیرد. در این بخش، از سلسله‌هایی مانند غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان سخن گفته شده و تحولات سیاسی و اجتماعی این دوران مورد تحلیل قرار گرفته است. همچنین، تاثیر حمله مغول و پیامدهای آن برای ایران از جمله مباحث مهم این جلد است.
جلد چهارم به بررسی تحولات ایران در دوران افشاریه، زندیه و قاجاریه می‌پردازد. در این بخش، نویسنده چگونگی شکل‌گیری و زوال این سلسله‌ها را شرح داده و زمینه‌های انتقال قدرت به دوران پهلوی را نیز تبیین کرده است.
یکی از ویژگی‌های برجسته این کتاب، نگاه جامع نویسنده به تاریخ ایران است. برخلاف بسیاری از آثار که تنها بر رویدادهای سیاسی تمرکز دارند، رضایی تلاش کرده است تا نگاهی عمیق‌تر به ابعاد فرهنگی و اجتماعی تاریخ ایران داشته باشد. توجه او به اندیشه‌ها، باورها و نقش ادیان در تحولات تاریخی، از جمله نکات قابل توجه این مجموعه است.
رضایی علاوه بر پژوهش‌های تاریخی، مطالعات گسترده‌ای در زمینه ادیان داشته است و این آگاهی عمیق را در بخش‌های مختلف کتاب خود منعکس کرده است. او تلاش کرده است تا تأثیر دین بر فرهنگ و اندیشه ایرانیان را مورد بررسی قرار دهد و نقش آن را در تحولات تاریخی برجسته سازد.
این کتاب بارها تجدید چاپ شده و به دلیل سبک نگارش جذاب و محتوای ارزشمندش، همواره مورد استقبال پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ ایران قرار گرفته است. کسانی که به دنبال یک روایت جامع و یکپارچه از تاریخ ایران هستند، می‌توانند از این اثر بهره‌مند شوند.
در نهایت، «تاریخ ده هزار ساله‌ی ایران» را می‌توان یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آثار عبدالعظیم رضایی دانست که به عنوان منبعی ارزشمند برای مطالعه تاریخ ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کتاب نه‌تنها شناختی عمیق از گذشته این سرزمین ارائه می‌دهد، بلکه پلی میان گذشته و حال ایجاد می‌کند و فهم بهتری از مسیر پیشرفت و دگرگونی‌های ایران در طول تاریخ به دست می‌دهد.
کتاب تاریخ ده هزار ساله‌ی ایران در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۸۳ است.
خلاصه‌ی محتوای تاریخ ده هزار ساله‌ی ایران
کتاب «تاریخ ده هزار ساله‌ی ایران» نوشته عبدالعظیم رضایی، اثری جامع درباره تاریخ ایران از دوران اسطوره‌ای تا پایان دوران قاجار است. این مجموعه چهارجلدی نه‌تنها تحولات سیاسی، بلکه ابعاد فرهنگی، اجتماعی و مذهبی تاریخ ایران را نیز بررسی کرده است. نویسنده تلاش کرده است تا تاریخ ایران را به‌گونه‌ای پیوسته و منسجم روایت کند و تصویری فراگیر از روند شکل‌گیری تمدن ایرانی ارائه دهد.
جلد نخست این مجموعه، به بررسی دوران باستان اختصاص دارد. این بخش با مرور اسطوره‌های ایرانی و پادشاهان افسانه‌ای که در شاهنامه فردوسی ذکر شده‌اند، آغاز می‌شود. سپس تاریخ نخستین حکومت‌های ایران از جمله مادها، هخامنشیان و اشکانیان بررسی می‌شود.
عبدالعظیم رضایی در این بخش، علاوه بر تحولات سیاسی، وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران باستان را نیز مورد توجه قرار داده است. حکومت هخامنشیان، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین امپراتوری‌های تاریخ، نقش محوری در این جلد دارد و نویسنده به دستاوردهای آن، از جمله نظام اداری، سیاست خارجی و معماری باشکوه آن دوره پرداخته است.
جلد دوم به بررسی دوره ساسانیان و ورود اسلام به ایران می‌پردازد. در این جلد، جنگ‌های ایران و روم، اصلاحات مذهبی شاهان ساسانی و تحولات اجتماعی این دوران تحلیل شده است. با سقوط ساسانیان و ورود اسلام، ایران دچار تغییرات اساسی در ساختار سیاسی و فرهنگی شد.
نویسنده در این بخش به حکومت خلفای اموی و عباسی، و همچنین جنبش‌های استقلال‌طلبانه ایرانیان مانند قیام ابومسلم خراسانی و بابک خرمدین اشاره می‌کند. این جلد همچنین به نقش ایرانیان در تمدن اسلامی و تأثیر آنان بر توسعه علوم و فرهنگ در دوره خلافت عباسی می‌پردازد.
جلد سوم این مجموعه، به حکومت‌های ایرانی پس از اسلام اختصاص دارد. نویسنده در این جلد، سلسله‌هایی همچون طاهریان، صفاریان، سامانیان، غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان را بررسی کرده و تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن دوران را تحلیل می‌کند. در این بخش، حمله مغول به ایران و پیامدهای گسترده آن مورد توجه قرار گرفته است. فروپاشی ساختارهای حکومتی، ویرانی شهرها و تحولات فرهنگی ناشی از این حمله، از جمله موضوعات مهمی هستند که در این جلد مورد بحث قرار گرفته‌اند.
جلد چهارم، به تحولات ایران از دوران ایلخانان تا پایان دوره قاجار می‌پردازد. نویسنده در این جلد، حکومت‌هایی مانند ایلخانان، تیموریان، صفویان، افشاریان، زندیان و قاجاریان را بررسی کرده است. در این بخش، توجه ویژه‌ای به دوران صفویه و نقش آن در تثبیت تشیع در ایران شده است. سپس به حکومت‌های نادرشاه افشار و کریم‌خان زند پرداخته شده و نقش آنان در بازگرداندن ثبات به ایران تحلیل شده است. نویسنده همچنین به تأثیرات سیاست‌های قاجاریه بر سقوط این سلسله و انتقال قدرت به پهلوی‌ها اشاره کرده است.
یکی از ویژگی‌های مهم این مجموعه، توجه عبدالعظیم رضایی به ابعاد فرهنگی، هنری و دینی تاریخ ایران است. برخلاف بسیاری از آثار تاریخی که تنها به سیاست و جنگ‌ها می‌پردازند، رضایی در این کتاب به بررسی وضعیت ادبیات، هنر، معماری و اندیشه‌های مذهبی در دوره‌های مختلف تاریخی نیز توجه کرده است.
رضایی با بهره‌گیری از منابع تاریخی معتبر و نثری روان، توانسته است روایتی جذاب و خواندنی از تاریخ ایران ارائه دهد. سبک ساده و قابل‌فهم این کتاب، آن را به اثری مناسب برای مخاطبان مختلف، از پژوهشگران گرفته تا علاقه‌مندان عمومی، تبدیل کرده است.
کتاب «تاریخ ده هزار ساله‌ی ایران» نه‌تنها اطلاعات تاریخی گسترده‌ای ارائه می‌دهد، بلکه روند تکامل هویت ملی ایرانیان را نیز تحلیل می‌کند. این کتاب نشان می‌دهد که چگونه فرهنگ و تمدن ایرانی در طول قرون متمادی، علی‌رغم حملات و چالش‌های فراوان، به بقای خود ادامه داده است.
در مجموع، این مجموعه یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آثار عبدالعظیم رضایی محسوب می‌شود. این کتاب، به‌عنوان یک منبع ارزشمند برای مطالعه تاریخ ایران، به خوانندگان کمک می‌کند تا شناختی دقیق و جامع از گذشته این سرزمین به دست آورند.
بخش‌هایی از تاریخ ده هزار ساله‌ی ایران
به طوری که از اشعار شاهنامه بر می‌آید، شاهان و پهلوانان باستانی ایران در اثر تعالیم زرتشت مردمی جوانمرد و بخشنده بودند، بر علیه ظلم و ستم قیام می‌کردند، رفتارشان با ملل مغلوب ملاطفت‌آمیز بود، گناهان را با گذشت و بزرگواری می‌بخشیدند و بر نخبگان اقوام و ملل و ادیان دیگر برتری داشتند.
آریایی‌هایی که در اوان اخیر در این ناحیه مستقر شدند، پس از امحا آثار عیلامی‌های سیاه‌پوست، دوام سلطه‌ی خود را مدیون خلوص مذهب و اخلاق خود بودند، زیرا پارسی‌ها بیش از مادها پاکی مذهب و اخلاق را حفظ می‌کردند. یونانیان خیلی دیر و پس از پایان گرفتن دوران عظمت خویش به مفهوم واقعی زرتشت پی بردند.
…………………
رویدادهایی که در طی این هزاره در تاریخ آسیای غربی برجسته می‌نماید، پیدایش عناصری از ریشه‌ی هندواروپایی در میان اقوامی در این بخش از جهان کهن است که نمی‌توانیم آن‌ها را بومی بنامیم. ایران نیز از دستبرد مهاجرت بیرون نماند. ولی نقشی که این تازه‌واردان در فلات مزبور بازی کردند، نسبتاً محدود بود.
……………………
کوروش پیش از فتح بابل به ممالکی که در شرق پارس و ماد قرار گرفته بود عزیمت کرد و مدت هشت سال به لشکرکشی و گشورگشایی اشتغال داشت. وی از طرف شمال تا رود سیحون پیش رفت و در کنار آن شهری به نام خویش بنا نهاد شهر مزبور در زمان اسکندر «دورترین شهر کوروش» نام داشت که در حال حاضر اوراتپه خوانده می‌شود. سپس از طرف شرق تا رود سند پیشروی کرد و پس از آن که پایه‌های فرمانروایی خود را در شرق و غرب محکم ساخت، متوجه بابل گردید.
…………………………
به طوری که می‌دانیم کارنامه‌ی اردشیر بابکان کتابی است به زبان پهلوی و فردوسی در شاهنامه مطالبی راجع به اردشیر از این کتاب اخذ کرده است. به روایت این کتاب، بابک شهریار پارس شبی در خواب دید که خورشید با بالای سر چوپان او ساسان تابیدن آغاز کرد. شبی دیگر در خواب نظاره کرد که ساسان بر پیل سپید آراسته‌ای نشسته است و همه بر وی نماز می‌برند. در خواب سومین شب چنین دید که سه آتشکده‌ی بزرگ ایرن یعنی آذرگشسب، آذرفرنبغ و آذربرزین در خانه‌ی ساسان می‌درخشند.
اگر به کتاب تاریخ ده هزار ساله‌ی ایران علاقه دارید، بخش معرفی برترین کتاب‌های تاریخ ایران باستان در وب‌سایت هر روز یک کتاب، شما را با سایر آثار مشابه نیز آشنا می‌سازد.
با سلام
کتاب بسیار مفیدی است. حتماً توصیه می کنم مطالعه کنید. خیلی خلاصه و مفید تاریخ ده هزار سال تمدن ایران را بررسی کرده است. خواندنش برای همه مفید است.
موفق باشید