«دیلماج» اثری است از حمیدرضا شاه‌آبادی (نویسنده و پژوهشگر تاریخ زاده‌ی تهران، متولد ۱۳۴۶) که در سال ۱۳۸۵ منتشر شده است. این کتاب به بررسی زندگی و افکار میرزایوسف‌خان مستوفی مشهور به دیلماج پرداخته است.
درباره دیلماج
حمیدرضا شاه آبادی در کتاب دیلماج زندگی میرزا یوسف خان مستوفی را بررسی می‌کند. این رمان آمیزه‌ای از خیال و واقعیت است. توصیف نویسنده از شخصیت میرزا یوسف خان به نحوی است که او را از مرزهای تاریخ فراتر می‌برد و به شخصیتی متکثر تبدیل می‌کند که ردپایش را می‌توان در هر زمانی یافت.
میرزا یوسف خان مستوفی، ملقب به دیلماج، یکی از چهره‌های تأثیرگذار دوران مشروطه است. علت انتساب لقب دیلماج به او این است که میرزا یوسف خان در دستگاه انطباعات ناصرالدین شاه، روزنامه‌های فرانسوی را به زبان فارسی ترجمه می‌کرد و دیلماج در زبان ترکی به معنای «مترجم» است. هرچند یوسف خان نتوانست به شهرت چندان زیادی دست یابد، اما او را می‌توان در زمرۀ روشنفکرانی چون میرزا ملکم خان و میرزا فتحعلی آخوندزاده قرار داد.
تصویر دیلماج در تاریخ ایران تصویر چندان واضحی نیست. قضاوت تاریخ دربارۀ او همواره قضاوتی متناقض بوده است. از نگاه عده‌ای میرزا یوسف آزادی‌خواهی وطن‌پرست بود که برای جبران عقب‌ماندگی‌های کشورش از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کرد و از نظر عده‌ای دیگر او یک خائن بودکه اقداماتش بیش از آن که برای کشور مفید باشد، آسیب‌زننده بود. تعدادی از متفکران نیز از قضاوت نسبت به دیلماج حذر کرده‌اند، از جملۀ این افراد می‌توان به احمد کسروی اشاره کرد.
یکی از دلایلی که سبب می‌شود افراد میرزا یوسف را نه یک دلسوز وطن، بلکه یک خائن بدانند، عضویت او در سازمان فراماسونری است. اما کسروی معتقد است از آن جا که در مورد این سازمان اطلاعات دقیقی در دست نیست، بهتر است از داوری نسبت به آن پرهیز کنیم.
کتاب دیلماج در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۷۸ با بیش از ۱۶۰ رای و ۴۰ نقد و نظر است.
افتخارات کتاب دیلماج
- برندۀ لوح تقدیر «رمان متفاوت» از جایزۀ ادبی واو
- نامزد دریافت جایزۀ روزی روزگاری
- دریافت جایزۀ شهید غنی‌پور
داستان دیلماج
حمیدرضا شاه آبادی در کتاب دیلماج می‌کوشد تا تصویری کلی از زندگی میرزا یوسف خان و دوران قاجار ارائه دهد. داستان رمان از دوران کودکی میرزا یوسف آغاز می‌شود، زمانی که او برای تحصیل به مکتب‌خانه می‌رفت. او پس از مدتی با ذکاءالملک آشنا می‌شود و تحت آموزش او قرار می‌گیرد. آشنایی با چنین افرادی باعث می‌شود که دیلماج با اندیشه‌های آزادی‌خواهی و وطن‌پرستی آشنا و تا حد زیادی از آن‌ها متأثر شود.
رفت و آمد به خانۀ فروغی شروع دوران تحول زندگی یوسف خان است؛ از گرفتاری در دام عشق تا سفر به انگلستان و تغییر عقاید دوران جوانی. شاه‌آبادی با بهره‌گیری از شخصیت‌هایی مانند محمدعلی فروغی، ناصرالدین شاه، عباس میرزا و میرزا ملکم خان، علاوه بر این که بر جذابیت رمان می‌افزاید، می‌کوشد تا وجهۀ تاریخی آن را پررنگ‌تر سازد.
بخشی از دیلماج
برگ راپورت یا تفتیش احوال برای ورود میرزایوسف به لژ را هم محمدعلی‌خان تکمیل کرده و طی آن صلاحیت میرزایوسف را برای ورود به لژ تأیید کرده است. پس از آن میرزایوسف سوگندنامه‌ی ماسونی را به این شرح نوشته و امضا کرده است: «بالای این شمشیر که نشانه‌ی شرف است، بالای این گونیا که نشانه‌ی وجدان و راستی و درستی است.
بالای این کتاب قانون فراماسونی که از این پس دستور زندگانی من خواهد بود، متعهد می‌شوم که بی‌تخلف راز ماسونی را نگاه دارم و از آنچه در مجامع ماسون‌ها می‌بینم و می‌شنوم و از کلیه مسائلی که ممکن است راجع به هیئت ماسونی شود، هرگز چیزی نگویم و ننویسم مگر آنچه مخصوصاً و به طریقی سفارش شده به من اجازه داده شود. قول می‌دهم که برادران ماسون خود را دوست بدارم و با تمام قوا به ایشان کمک کنم و رضا می‌دهم اگر از این تعهدات تخلف ورزم کیفر سست‌پیمانی خود را بیابم. و همه‌ی ماسون‌ها من را منفور بدارند و به نفرین فراماسونری گرفتار آیم.»
و بالاخره مدرک دیگری که او در آغاز عضویت خود به لژ ارائه داده وصیت‌نامه‌ی اوست: «من یوسف دیلماج اکنون که خود را در آغاز زندگی جدید و شناخت تازه از جهان آفرینش می‌بینم اعلام می‌دارم که از این پس هر چه در توان دارم در راه خدمت به آیین ماسونی به کار خواهم بست و پس از من نیز هر چه از اموالم بر جا بماند به برادران ماسونم تعلق خواهد داشت و دیگر توقعی از کسی ندارم.»
از این پس یادداشت‌های روزانه‌ی میرزایوسف به شکل کاملاً آشکاری کوتاه و نامنظم شده‌اند. گاه تا چندین روز دست به قلم نبرده و زمانی که شروع به نوشتن کرده تنها به آوردن چند جمله کوتاه بر روی کاغذ اکتفا کرده است.
اگر به کتاب دیلماج علاقه دارید، می‌توانید با مراجعه به بخش معرفی بهترین رمان‌های ایرانی در وب‌سایت هر روز یک کتاب با دیگر نمونه‌های این آثار آشنا شوید. هم‌چنین در بخش معرفی داستان‌های تاریخی نیز می‌توانید داستان‌های دیگری از این سبک را بیابید.
9 دی 1401
دیلماج
«دیلماج» اثری است از حمیدرضا شاه‌آبادی (نویسنده و پژوهشگر تاریخ زاده‌ی تهران، متولد ۱۳۴۶) که در سال ۱۳۸۵ منتشر شده است. این کتاب به بررسی زندگی و افکار میرزایوسف‌خان مستوفی مشهور به دیلماج پرداخته است.
درباره دیلماج
حمیدرضا شاه آبادی در کتاب دیلماج زندگی میرزا یوسف خان مستوفی را بررسی می‌کند. این رمان آمیزه‌ای از خیال و واقعیت است. توصیف نویسنده از شخصیت میرزا یوسف خان به نحوی است که او را از مرزهای تاریخ فراتر می‌برد و به شخصیتی متکثر تبدیل می‌کند که ردپایش را می‌توان در هر زمانی یافت.
میرزا یوسف خان مستوفی، ملقب به دیلماج، یکی از چهره‌های تأثیرگذار دوران مشروطه است. علت انتساب لقب دیلماج به او این است که میرزا یوسف خان در دستگاه انطباعات ناصرالدین شاه، روزنامه‌های فرانسوی را به زبان فارسی ترجمه می‌کرد و دیلماج در زبان ترکی به معنای «مترجم» است. هرچند یوسف خان نتوانست به شهرت چندان زیادی دست یابد، اما او را می‌توان در زمرۀ روشنفکرانی چون میرزا ملکم خان و میرزا فتحعلی آخوندزاده قرار داد.
تصویر دیلماج در تاریخ ایران تصویر چندان واضحی نیست. قضاوت تاریخ دربارۀ او همواره قضاوتی متناقض بوده است. از نگاه عده‌ای میرزا یوسف آزادی‌خواهی وطن‌پرست بود که برای جبران عقب‌ماندگی‌های کشورش از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کرد و از نظر عده‌ای دیگر او یک خائن بودکه اقداماتش بیش از آن که برای کشور مفید باشد، آسیب‌زننده بود. تعدادی از متفکران نیز از قضاوت نسبت به دیلماج حذر کرده‌اند، از جملۀ این افراد می‌توان به احمد کسروی اشاره کرد.
یکی از دلایلی که سبب می‌شود افراد میرزا یوسف را نه یک دلسوز وطن، بلکه یک خائن بدانند، عضویت او در سازمان فراماسونری است. اما کسروی معتقد است از آن جا که در مورد این سازمان اطلاعات دقیقی در دست نیست، بهتر است از داوری نسبت به آن پرهیز کنیم.
کتاب دیلماج در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۷۸ با بیش از ۱۶۰ رای و ۴۰ نقد و نظر است.
افتخارات کتاب دیلماج
داستان دیلماج
حمیدرضا شاه آبادی در کتاب دیلماج می‌کوشد تا تصویری کلی از زندگی میرزا یوسف خان و دوران قاجار ارائه دهد. داستان رمان از دوران کودکی میرزا یوسف آغاز می‌شود، زمانی که او برای تحصیل به مکتب‌خانه می‌رفت. او پس از مدتی با ذکاءالملک آشنا می‌شود و تحت آموزش او قرار می‌گیرد. آشنایی با چنین افرادی باعث می‌شود که دیلماج با اندیشه‌های آزادی‌خواهی و وطن‌پرستی آشنا و تا حد زیادی از آن‌ها متأثر شود.
رفت و آمد به خانۀ فروغی شروع دوران تحول زندگی یوسف خان است؛ از گرفتاری در دام عشق تا سفر به انگلستان و تغییر عقاید دوران جوانی. شاه‌آبادی با بهره‌گیری از شخصیت‌هایی مانند محمدعلی فروغی، ناصرالدین شاه، عباس میرزا و میرزا ملکم خان، علاوه بر این که بر جذابیت رمان می‌افزاید، می‌کوشد تا وجهۀ تاریخی آن را پررنگ‌تر سازد.
بخشی از دیلماج
برگ راپورت یا تفتیش احوال برای ورود میرزایوسف به لژ را هم محمدعلی‌خان تکمیل کرده و طی آن صلاحیت میرزایوسف را برای ورود به لژ تأیید کرده است. پس از آن میرزایوسف سوگندنامه‌ی ماسونی را به این شرح نوشته و امضا کرده است: «بالای این شمشیر که نشانه‌ی شرف است، بالای این گونیا که نشانه‌ی وجدان و راستی و درستی است.
بالای این کتاب قانون فراماسونی که از این پس دستور زندگانی من خواهد بود، متعهد می‌شوم که بی‌تخلف راز ماسونی را نگاه دارم و از آنچه در مجامع ماسون‌ها می‌بینم و می‌شنوم و از کلیه مسائلی که ممکن است راجع به هیئت ماسونی شود، هرگز چیزی نگویم و ننویسم مگر آنچه مخصوصاً و به طریقی سفارش شده به من اجازه داده شود. قول می‌دهم که برادران ماسون خود را دوست بدارم و با تمام قوا به ایشان کمک کنم و رضا می‌دهم اگر از این تعهدات تخلف ورزم کیفر سست‌پیمانی خود را بیابم. و همه‌ی ماسون‌ها من را منفور بدارند و به نفرین فراماسونری گرفتار آیم.»
و بالاخره مدرک دیگری که او در آغاز عضویت خود به لژ ارائه داده وصیت‌نامه‌ی اوست: «من یوسف دیلماج اکنون که خود را در آغاز زندگی جدید و شناخت تازه از جهان آفرینش می‌بینم اعلام می‌دارم که از این پس هر چه در توان دارم در راه خدمت به آیین ماسونی به کار خواهم بست و پس از من نیز هر چه از اموالم بر جا بماند به برادران ماسونم تعلق خواهد داشت و دیگر توقعی از کسی ندارم.»
از این پس یادداشت‌های روزانه‌ی میرزایوسف به شکل کاملاً آشکاری کوتاه و نامنظم شده‌اند. گاه تا چندین روز دست به قلم نبرده و زمانی که شروع به نوشتن کرده تنها به آوردن چند جمله کوتاه بر روی کاغذ اکتفا کرده است.
اگر به کتاب دیلماج علاقه دارید، می‌توانید با مراجعه به بخش معرفی بهترین رمان‌های ایرانی در وب‌سایت هر روز یک کتاب با دیگر نمونه‌های این آثار آشنا شوید. هم‌چنین در بخش معرفی داستان‌های تاریخی نیز می‌توانید داستان‌های دیگری از این سبک را بیابید.
کتاب‌های پیشنهادی:
توسط: علی معاصر
دسته‌ها: ادبیات ایران، داستان ایرانی، داستان تاریخی، رمان، زندگی‌نامه
۰ برچسب‌ها: ادبیات ایران، حمیدرضا شاه‌آبادی، معرفی کتاب، هر روز یک کتاب