«تاریخ سرزمین ایران» اثری است از عباس پرویز (مورخ و نویسنده، از ۱۲۸۶ تا ۱۳۶۶) که در سال ۱۳۸۹ منتشر شده است. این کتاب به روایت تاریخ ایران از مهاجرت آریایی‌ها تا پایان دوره‌ی پهلوی می‌پردازد.
درباره‌ی تاریخ سرزمین ایران
کتاب سه جلدی «تاریخ سرزمین ایران» نوشته عباس پرویز، یکی از جامع‌ترین و برجسته‌ترین آثار در زمینه تاریخ ایران است که به طور گسترده‌ای به بررسی رویدادها، تحولات و تمدن‌های گوناگون ایران از دوران باستان تا دوران اسلامی می‌پردازد. این کتاب که به دو بخش اصلی «تاریخ کهن ایران» و «اسلام و قیام ایرانیان» تقسیم شده است، در هر جلد خود به صورت دقیق و علمی به جزئیات مهمی از تاریخ ایران می‌پردازد.
جلد اول این مجموعه با نگاهی به تاریخ کهن ایران، به بررسی تمدن‌های ماقبل تاریخ در فلات ایران می‌پردازد. فصل‌های ابتدایی این جلد به وضعیت طبیعی و تمدن ماقبل تاریخی ایران اختصاص دارد، که به نحوی زمینه‌ساز ورود و مهاجرت‌های هند و اروپاییان به این منطقه بوده است. سپس، با شروع فصل دوم، دولت ماد به عنوان یکی از نخستین حکومت‌های بزرگ در فلات ایران معرفی می‌شود و روند تشکیل و تحولات این دولت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
جلد اول همچنین به دوره‌های مهمی از تاریخ ایران نظیر هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان می‌پردازد. این فصل‌ها نه تنها به جزئیات مربوط به حاکمان و جنگ‌های مهم این دوران‌ها اشاره دارند، بلکه جنبه‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تمدن‌های مختلف نیز به دقت تحلیل می‌شوند. این جلد همچنین به بررسی اولین مواجهه ایرانیان با مسلمانان و جنگ‌هایی که در زمان خلافت عمر صورت گرفت، می‌پردازد و به طور کلی تحلیلی جامع از وضعیت ایران پیش از ورود اسلام ارائه می‌دهد.
جلد دوم کتاب با عبور از دوران باستان، به دوره‌های پس از ورود اسلام به ایران می‌پردازد. در این بخش، عباس پرویز به تحلیل دقیقی از دوره خلافت و سلسله‌های مختلفی که در ایران پس از اسلام ظهور کردند، می‌پردازد.
از جمله این دوره‌ها می‌توان به طاهریان، صفاریان، سامانیان و غزنویان اشاره کرد که هر یک نقش مهمی در شکل‌گیری هویت ایرانی پس از اسلام داشته‌اند. علاوه بر بررسی این سلسله‌ها، این جلد به تحولات اجتماعی، فرهنگی و علمی دوران اسلامی پرداخته و به ظهور و تاثیر شاعران، دانشمندان و عالمان ایرانی در این دوره‌ها توجه دارد.
جلد سوم این مجموعه به بررسی سلسله‌ها و تحولات دوران مغول و پس از آن تا دوران صفوی می‌پردازد. در این جلد، حملات مغول به ایران و تأثیرات گسترده آن بر ساختارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
همچنین حکومت‌های بعدی نظیر ایلخانیان، تیموریان و ترکمانان و تأثیرات آن‌ها بر ایران تحلیل می‌شود. این جلد نیز به مانند جلدهای پیشین، به بررسی وضع علوم، ادبیات و هنر در دوران مورد بحث پرداخته و با ارائه تصویری جامع از تحولات مختلف، زمینه‌ای برای درک بهتر دوران صفوی و ظهور حکومت‌های بعدی فراهم می‌آورد.
کتاب «تاریخ سرزمین ایران» با رویکردی تحلیلی و جامع، موفق به پوشش دادن بخش‌های گسترده‌ای از تاریخ این سرزمین شده است. نویسنده با استفاده از منابع معتبر تاریخی و روش‌های پژوهشی دقیق، توانسته است تصویری واضح و روشن از ایران در دوره‌های مختلف تاریخی ارائه دهد. این کتاب نه تنها برای دانشجویان و پژوهشگران حوزه تاریخ مفید است، بلکه علاقه‌مندان به تاریخ ایران نیز می‌توانند با مطالعه آن، درک بهتری از پیشینه تاریخی این سرزمین کهن پیدا کنند.
یکی از ویژگی‌های برجسته این کتاب، تفکیک دقیق دوره‌های مختلف تاریخی و بررسی همه‌جانبه آن‌ها است. هر دوره تاریخی با دقت بررسی شده و نویسنده با استفاده از اسناد و مدارک تاریخی معتبر، توانسته است تحلیلی علمی و منسجم از رویدادها و تحولات این دوره‌ها ارائه دهد. این دقت و جامعیت، کتاب «تاریخ سرزمین ایران» را به یکی از مراجع معتبر در زمینه تاریخ ایران تبدیل کرده است.
عباس پرویز در این کتاب تلاش کرده است تا علاوه بر بیان رویدادها و تحولات سیاسی، به جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تاریخ ایران نیز بپردازد. این رویکرد چندبعدی، کتاب را از سایر آثار تاریخی متمایز کرده و آن را به منبعی ارزشمند برای درک بهتر تاریخ و فرهنگ ایران تبدیل کرده است.
در نهایت، باید گفت که کتاب «تاریخ سرزمین ایران» با سه جلد خود، یک مجموعه کامل و جامع است که با تحلیل‌های دقیق و علمی خود، نه تنها به تاریخ‌نگاری کمک شایانی کرده است، بلکه برای همه کسانی که به تاریخ ایران علاقه‌مند هستند، منبعی غنی و ارزشمند ارائه می‌دهد. این کتاب، نه تنها به گذشته این سرزمین نگاهی دارد، بلکه به خواننده کمک می‌کند تا ارتباطات تاریخی را درک کرده و به عمق بیشتری از تاریخ و تمدن ایران پی ببرد.
فهرست مطالب تاریخ سرزمین ایران
جلد اول
- باب نخست :تاریخ کهن ایران تا پیدایش اسلام.
- فصل اول :فلات ایران و تمدن ماقبل تاریخ آن.
- فصل دوم :دولت ماد.
- فصل سوم :هخامنشیان.
- فصل چهارم :تمدن هخامنشى.
- فصل پنجم :اشکانیان.
- فصل ششم :تمدن اشکانیان.
- فصل هفتم :سلسله ساسانیان.
- فصل هشتم :تمدن ساسانیان.
- فصل نهم :آغاز دست‌اندازى مسلمین به متصرفات ایران.
- فصل دهم :جنگ‌هاى مسلمانان با ایران در زمان عمر.
- باب دوم :اسلام و قیام ایرانیان
- قسمت اول :اسلام.
- فصل اول :عرب قبل از اسلام.
- فصل دوم :سیرت حضرت رسول اکرم.
- فصل سوم :خلفاى اسلام.
- فصل چهارم :امویان.
- فصل پنجم :عباسیان.
- قسمت دوم :قیام ایرانیان.
- فصل اول :نفوذ ایرانیان در دستگاه خلافت و نهضت‌هاى آنان در احیاء استقلال ایران
- فصل دوم :ابومسلم صاحب الدعوه.
- فصل سوم :عبداللّه‌بن مقفع.
- فصل چهارم :برامکه.
- فصل پنجم :قیام سندباد و راوندیه و به‌آفرید و اسحق ترک و استاذسیس.
- فصل ششم :المقنع.
- فصل هفتم :قیام بابک خرمدین و مازیار و افشین.
جلد دوم
- باب اول :از طاهریان تا حمله مغول.
- فصل اول :طاهریان.
- فصل دوم :صفاریان.
- فصل سوم :سامانیان.
- فصل چهارم :دیالمه.
- فصل پنجم :غزنویان.
- فصل ششم :آل افراسیاب.
- فصل هفتم :آل مأمون.
- فصل هشتم :غوریان.
- فصل نهم :سلجوقیان.
- فصل دهم :اسماعیلیان.
- فصل یازدهم :خوارزمشاهیان.
- فصل دوازدهم :وضع علوم و ادبیات ایران پس از تسلط عرب تا حمله مغول.
- فصل سیزدهم :تمدن و وضع اجتماعى و ادارى ایران از دوران تسلط عرب تا هجوم مغول.
- باب دوم :از مغول تا صفویه.
- فصل اول :حکومت مغول در ایران.
- فصل دوم :حکومت ایلخانان مغول ایران.
- فصل سوم :بازماندگان ایلخانان مغول.
- فصل چهارم :دوره فترت و ملوک‌الطوایفى.
- فصل پنجم :ایلکانیان.
- فصل ششم :مظفریان.
- فصل هفتم :ملوک کرت.
- فصل هشتم :سربداران.
- فصل نهم :سلسله‌هاى دیگر: قراختاییان کرمان.
- فصل دهم :اتابکان یزد.
- فصل یازدهم :اتابکان لرستان.
- فصل دوازدهم :روى کار آمدن اتابکان فارس.
- فصل سیزدهم :اتابکان شام و دیار بکر.
- فصل چهاردهم :اتابکان آذربایجان و عراق.
- فصل پانزدهم :سلسله تیموریان.
- فصل شانزدهم :حکومت ترکمانان.
- فصل هفدهم :شعرا و نویسندگان زمان مغول و تیموریان.
- فصل هیجدهم :مورخین و نویسندگان و علماى این دوره.
- فصل نوزدهم :علماء و حکماء.
جلد سوم
- باب اول :از صفویه تا قاجاریه.
- فصل اول :تشکیل سلسله صفویه.
- فصل دوم :شاه‌عباس کبیر.
- فصل سوم :بازماندگان شاه‌عباس کبیر.
- فصل چهارم :افاغنه و فتنه آنان.
- فصل پنجم :روابط صفویه و کشورهاى اروپا.
- فصل ششم :روابط ایران و انگلیس.
- فصل هفتم :روابط ایران و هلند.
- فصل هشتم :روابط ایران و فرانسه.
- فصل نهم :روابط ایران با آلمان و روسیه.
- فصل دهم :افشاریه.
- فصل یازدهم :نیابت سلطنت نادر و وقایع مهم آن دوران.
- فصل دوازدهم :وقایع مهم دوران سلطنت نادر.
- فصل سیزدهم :وقایع سال‌هاى آخر سلطنت نادر.
- فصل چهاردهم :اخلاق و مملکت‌دارى نادرشاه.
- فصل پانزدهم :جانشینان نادر.
- فصل شانزدهم :سلسله زندیه.
- فصل هفدهم :استقلال کریم‌خان.
- فصل هیجدهم :صفات و اخلاق کریم‌خان.
- فصل نوزدهم :جانشینان کریم‌خان.
- فصل بیستم :وضع علوم و ادبیات از دوران صفویه تا تشکیل سلسله قاجاریه.
- باب دوم :از قاجاریه تا عصر حاضر.
- فصل اول :سلسله قاجاریه.
- فصل دوم :سلطنت فتحعلى‌شاه و روابط ایران با فرانسه و انگلیس.
- فصل سوم :جنگ‌هاى ایران و روسیه.
- فصل چهارم :روابط ایران و عثمانى.
- فصل پنجم :سلطنت محمدشاه قاجار.
- فصل ششم :سلطنت ناصرالدین‌شاه.
- فصل هفتم :روابط قاجاریه با کشورهاى دیگر.
- فصل هشتم :امیرکبیر و اقدامات او.
- فصل نهم :اقدامات وزرا و رجال دیگر دربار ناصرى در طریق اشاعه تمدن اروپایى.
- فصل دهم :تأسیس چاپخانه و روزنامه و اقدامات دیگر.
- فصل یازدهم :مشروطیت و انقراض قاجاریه.
- فصل دوازدهم :امتیازات مهم اواخر قاجاریه.
- فصل سیزدهم :روابط ایران با کشورهاى دیگر از اوایل مشروطیت به بعد.
- فصل چهاردهم :وضع ادب فارسى در دوران قاجاریه.
- فصل پانزدهم :سلسله پهلوى.
- فصل شانزدهم :اصلاحات عصر حاضر.
- فصل هفدهم :تحول و انقلاب ادبى ایران از حدود مشروطیت به این طرف.
- فصل هیجدهم :سلطنت محمدرضا پهلوى.
- فصل نوزدهم :شعرا و نویسندگان عصر پهلوى.
- فهرست اشخاص
- فهرست جاى‌ها
- فهرست کتاب‌ها
- فهرست قبایل
- فهرست لغات و اصطلاحات
بخش‌هایی از تاریخ سرزمین ایران
کلمان هوار در کتاب «ایران قدیم و تمدن ایرانی» می‌گوید: «کوروش مسلما یکی از بزرگترین شخصیت‌های تاریخ بود و در این امر جای هیچ‌گونه شک و تردید باقی نیست» فقط عدم وجود مدارک و اسناد کافی از دوران قدیم مانع شده است که ماهیت تاریخی وی آن‌چنان که باید آشکار و روشن گردد.
مورخین قدیم مانند هرودوت و کتزیاس کوروش را از حیث قوت سیاست و زیادی تهور و شهامت و جوانمردی و درستی و مردانگی و آزادمنشی طوری در انظار جلوه‌گر ساخته‌اند که اگر محققین جدید وی را از این جهات با شارلمانی و سرداران بزرگ رومی در قرون وسطی مقایسه کرده‌اند نابه‌جا نگفته و راهی بیهوده طی نکرده‌اند.
کوروش بی‌تردید در روش کشورداری و نظامیگری و لشکرکشی قوتی تمام داشت که توانست در اندک مدتی از پادشاهی کشور کوچک آنزان به مقام شاهنشاهی ایران و تشکیل سلسله هخامنشیان برسد و سه امپراطوری ماد و لیدی و بابل را درهم شکند و مملکتی را به‌وجود آورد که از حیث عظمت و وسعت تا آن زمان در تاریخ سابقه نداشت.
حدود ایران در اواخر سلطنت این پادشاه از مغرب به تنگه داردانل (هلس پونت) و مدیترانه و از مشرق به رود سند و از شمال قفقاز و دریای خزر و رود سیحون و از جنوب دریای عمان و خلیج فارس و شبه جزیره عربستان بود. اسکاریگو، یکی از مورخین درباره کوروش چنین گوید «قبل از کوروش هیچ‌گاه دولتی به این عظمت به‌وجود نیامد، شخصیت مؤسس چنین دولتی را تنها از سایه‌ای که وی در تاریخ انداخته است می‌توانیم درک کنیم.
به علت آن‌که از جزئیات کارها و دوران زندگی او اطلاعی نداریم. مسلم است که کوروش تنها قصد کشورستایی نداشت بلکه در فکر اداره آن هم بود. این پادشاه و جانشینان وی معتقد بودند که اداره سرزمین‌هایی به این عظمت و وسعت از جانب خداوند به ایشان واگذار شده است.
درست است که وجود سرداری خردمند و هنرمند باعث پیشرفت نظامی و توسعه دامنه کشور می‌شود، اما عامل اصلی این پیشرفت نظام و تربیت سربازان کارآزموده است، کوروش قدرت عامل نظام و سرباز را می‌دانست و به همین مناسبت در رفاه حال آنان می‌کوشید و پیوسته توان خود را به تربیت و تقویت روحیه آنان صرف می‌کرد.
ناپلئون کبیر اگر سربازان جنگیده و مجرب و تربیت شده دوران انقلاب را در اختیار نداشت مسلما نمی‌توانست نبوغ نظامی خود را به‌کار اندازد و پرچم فرانسه را بر فراز قسمت اعظم نقاط اروپا به اهتزار درآورد. بنابراین وجود سردار و سرباز به یکدیگر پیوسته و درهم آمیخته است. سرّ موفقیت کوروش در جنگ‌ها وقوف بر این مسئله بود و با سربازان مانند برادر رفتار می‌کرد.
برخی از مورخین جدید یکی از عوامل پیشرفت کار کوروش را اقبال بلند او و تصادف روزگار می‌دانند، زهی کوته‌نظری و بیمایگی که نام بلند سرداری را که دوست و دشمن ستایشگر او هستند چنین خوارمایه می‌پندارند و اعتلاء نام ایران را به برکت وجود بی‌همتای وی به حساب تصادف و اقبال می‌گذارند.
کوروش هم سرداری بیمانند و هم پادشاهی لایق و کاردان بود. در میدان جنگ دوشادوش سربازان می‌جنگید و در صفوف نخستین زوبین بر دست پیشاهنگ ایشان بود. کشته شدن او در نبرد ماساژت‌ها دلیلی بارز بر این مدعاست. با مختصری توجه و دقت هر نوآموزی به آسانی به این مطلب پی می‌برد تا چه رسد به مورخین عالیقدر که رأفت و مهربانی کوروش با ملل تابعه و نگاهداری وضع حکومت ملی و بومی آن‌ها و احترام به آیین و مقدسات دین ایشان موجب توفیق وی در اداره مملکتی به آن عظمت که شرحش گذشت می‌گردید.
توجه کوروش به بل‌مردوک مظهر خداوند بابلی‌ها و فرستادن (چهل‌ودوهزاروششصد) تن یهودی مقیم بابل به اورشلیم و دستور تعمیر و آبادانی معبد آن‌ها و کمک‌های مادی و معنوی به ایشان و بازگرداندن اشیاء مقدس و قیمتی باورمندان مذاهب مختلف که پادشاهان زورگوی بابلی با جبر و قهر آن‌ها را به خزانه خود آورده بودند به اماکن اصلی ایشان از حس عطوفت و پاکدلی شاهنشاه ایران آبشخور داشت و نه چیز دیگر.
اگر به کتاب تاریخ سرزمین ایران علاقه دارید، می‌توانید در بخش معرفی بهترین کتاب‌های تاریخ ایران باستان در وب‌سایت هر روز یک کتاب، با دیگر نمونه‌های مشابه نیز آشنا شوید.
20 مرداد 1403
تاریخ سرزمین ایران
«تاریخ سرزمین ایران» اثری است از عباس پرویز (مورخ و نویسنده، از ۱۲۸۶ تا ۱۳۶۶) که در سال ۱۳۸۹ منتشر شده است. این کتاب به روایت تاریخ ایران از مهاجرت آریایی‌ها تا پایان دوره‌ی پهلوی می‌پردازد.
درباره‌ی تاریخ سرزمین ایران
کتاب سه جلدی «تاریخ سرزمین ایران» نوشته عباس پرویز، یکی از جامع‌ترین و برجسته‌ترین آثار در زمینه تاریخ ایران است که به طور گسترده‌ای به بررسی رویدادها، تحولات و تمدن‌های گوناگون ایران از دوران باستان تا دوران اسلامی می‌پردازد. این کتاب که به دو بخش اصلی «تاریخ کهن ایران» و «اسلام و قیام ایرانیان» تقسیم شده است، در هر جلد خود به صورت دقیق و علمی به جزئیات مهمی از تاریخ ایران می‌پردازد.
جلد اول این مجموعه با نگاهی به تاریخ کهن ایران، به بررسی تمدن‌های ماقبل تاریخ در فلات ایران می‌پردازد. فصل‌های ابتدایی این جلد به وضعیت طبیعی و تمدن ماقبل تاریخی ایران اختصاص دارد، که به نحوی زمینه‌ساز ورود و مهاجرت‌های هند و اروپاییان به این منطقه بوده است. سپس، با شروع فصل دوم، دولت ماد به عنوان یکی از نخستین حکومت‌های بزرگ در فلات ایران معرفی می‌شود و روند تشکیل و تحولات این دولت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
جلد اول همچنین به دوره‌های مهمی از تاریخ ایران نظیر هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان می‌پردازد. این فصل‌ها نه تنها به جزئیات مربوط به حاکمان و جنگ‌های مهم این دوران‌ها اشاره دارند، بلکه جنبه‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تمدن‌های مختلف نیز به دقت تحلیل می‌شوند. این جلد همچنین به بررسی اولین مواجهه ایرانیان با مسلمانان و جنگ‌هایی که در زمان خلافت عمر صورت گرفت، می‌پردازد و به طور کلی تحلیلی جامع از وضعیت ایران پیش از ورود اسلام ارائه می‌دهد.
جلد دوم کتاب با عبور از دوران باستان، به دوره‌های پس از ورود اسلام به ایران می‌پردازد. در این بخش، عباس پرویز به تحلیل دقیقی از دوره خلافت و سلسله‌های مختلفی که در ایران پس از اسلام ظهور کردند، می‌پردازد.
از جمله این دوره‌ها می‌توان به طاهریان، صفاریان، سامانیان و غزنویان اشاره کرد که هر یک نقش مهمی در شکل‌گیری هویت ایرانی پس از اسلام داشته‌اند. علاوه بر بررسی این سلسله‌ها، این جلد به تحولات اجتماعی، فرهنگی و علمی دوران اسلامی پرداخته و به ظهور و تاثیر شاعران، دانشمندان و عالمان ایرانی در این دوره‌ها توجه دارد.
جلد سوم این مجموعه به بررسی سلسله‌ها و تحولات دوران مغول و پس از آن تا دوران صفوی می‌پردازد. در این جلد، حملات مغول به ایران و تأثیرات گسترده آن بر ساختارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
همچنین حکومت‌های بعدی نظیر ایلخانیان، تیموریان و ترکمانان و تأثیرات آن‌ها بر ایران تحلیل می‌شود. این جلد نیز به مانند جلدهای پیشین، به بررسی وضع علوم، ادبیات و هنر در دوران مورد بحث پرداخته و با ارائه تصویری جامع از تحولات مختلف، زمینه‌ای برای درک بهتر دوران صفوی و ظهور حکومت‌های بعدی فراهم می‌آورد.
کتاب «تاریخ سرزمین ایران» با رویکردی تحلیلی و جامع، موفق به پوشش دادن بخش‌های گسترده‌ای از تاریخ این سرزمین شده است. نویسنده با استفاده از منابع معتبر تاریخی و روش‌های پژوهشی دقیق، توانسته است تصویری واضح و روشن از ایران در دوره‌های مختلف تاریخی ارائه دهد. این کتاب نه تنها برای دانشجویان و پژوهشگران حوزه تاریخ مفید است، بلکه علاقه‌مندان به تاریخ ایران نیز می‌توانند با مطالعه آن، درک بهتری از پیشینه تاریخی این سرزمین کهن پیدا کنند.
یکی از ویژگی‌های برجسته این کتاب، تفکیک دقیق دوره‌های مختلف تاریخی و بررسی همه‌جانبه آن‌ها است. هر دوره تاریخی با دقت بررسی شده و نویسنده با استفاده از اسناد و مدارک تاریخی معتبر، توانسته است تحلیلی علمی و منسجم از رویدادها و تحولات این دوره‌ها ارائه دهد. این دقت و جامعیت، کتاب «تاریخ سرزمین ایران» را به یکی از مراجع معتبر در زمینه تاریخ ایران تبدیل کرده است.
عباس پرویز در این کتاب تلاش کرده است تا علاوه بر بیان رویدادها و تحولات سیاسی، به جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تاریخ ایران نیز بپردازد. این رویکرد چندبعدی، کتاب را از سایر آثار تاریخی متمایز کرده و آن را به منبعی ارزشمند برای درک بهتر تاریخ و فرهنگ ایران تبدیل کرده است.
در نهایت، باید گفت که کتاب «تاریخ سرزمین ایران» با سه جلد خود، یک مجموعه کامل و جامع است که با تحلیل‌های دقیق و علمی خود، نه تنها به تاریخ‌نگاری کمک شایانی کرده است، بلکه برای همه کسانی که به تاریخ ایران علاقه‌مند هستند، منبعی غنی و ارزشمند ارائه می‌دهد. این کتاب، نه تنها به گذشته این سرزمین نگاهی دارد، بلکه به خواننده کمک می‌کند تا ارتباطات تاریخی را درک کرده و به عمق بیشتری از تاریخ و تمدن ایران پی ببرد.
فهرست مطالب تاریخ سرزمین ایران
جلد اول
جلد دوم
جلد سوم
بخش‌هایی از تاریخ سرزمین ایران
کلمان هوار در کتاب «ایران قدیم و تمدن ایرانی» می‌گوید: «کوروش مسلما یکی از بزرگترین شخصیت‌های تاریخ بود و در این امر جای هیچ‌گونه شک و تردید باقی نیست» فقط عدم وجود مدارک و اسناد کافی از دوران قدیم مانع شده است که ماهیت تاریخی وی آن‌چنان که باید آشکار و روشن گردد.
مورخین قدیم مانند هرودوت و کتزیاس کوروش را از حیث قوت سیاست و زیادی تهور و شهامت و جوانمردی و درستی و مردانگی و آزادمنشی طوری در انظار جلوه‌گر ساخته‌اند که اگر محققین جدید وی را از این جهات با شارلمانی و سرداران بزرگ رومی در قرون وسطی مقایسه کرده‌اند نابه‌جا نگفته و راهی بیهوده طی نکرده‌اند.
کوروش بی‌تردید در روش کشورداری و نظامیگری و لشکرکشی قوتی تمام داشت که توانست در اندک مدتی از پادشاهی کشور کوچک آنزان به مقام شاهنشاهی ایران و تشکیل سلسله هخامنشیان برسد و سه امپراطوری ماد و لیدی و بابل را درهم شکند و مملکتی را به‌وجود آورد که از حیث عظمت و وسعت تا آن زمان در تاریخ سابقه نداشت.
حدود ایران در اواخر سلطنت این پادشاه از مغرب به تنگه داردانل (هلس پونت) و مدیترانه و از مشرق به رود سند و از شمال قفقاز و دریای خزر و رود سیحون و از جنوب دریای عمان و خلیج فارس و شبه جزیره عربستان بود. اسکاریگو، یکی از مورخین درباره کوروش چنین گوید «قبل از کوروش هیچ‌گاه دولتی به این عظمت به‌وجود نیامد، شخصیت مؤسس چنین دولتی را تنها از سایه‌ای که وی در تاریخ انداخته است می‌توانیم درک کنیم.
به علت آن‌که از جزئیات کارها و دوران زندگی او اطلاعی نداریم. مسلم است که کوروش تنها قصد کشورستایی نداشت بلکه در فکر اداره آن هم بود. این پادشاه و جانشینان وی معتقد بودند که اداره سرزمین‌هایی به این عظمت و وسعت از جانب خداوند به ایشان واگذار شده است.
درست است که وجود سرداری خردمند و هنرمند باعث پیشرفت نظامی و توسعه دامنه کشور می‌شود، اما عامل اصلی این پیشرفت نظام و تربیت سربازان کارآزموده است، کوروش قدرت عامل نظام و سرباز را می‌دانست و به همین مناسبت در رفاه حال آنان می‌کوشید و پیوسته توان خود را به تربیت و تقویت روحیه آنان صرف می‌کرد.
ناپلئون کبیر اگر سربازان جنگیده و مجرب و تربیت شده دوران انقلاب را در اختیار نداشت مسلما نمی‌توانست نبوغ نظامی خود را به‌کار اندازد و پرچم فرانسه را بر فراز قسمت اعظم نقاط اروپا به اهتزار درآورد. بنابراین وجود سردار و سرباز به یکدیگر پیوسته و درهم آمیخته است. سرّ موفقیت کوروش در جنگ‌ها وقوف بر این مسئله بود و با سربازان مانند برادر رفتار می‌کرد.
برخی از مورخین جدید یکی از عوامل پیشرفت کار کوروش را اقبال بلند او و تصادف روزگار می‌دانند، زهی کوته‌نظری و بیمایگی که نام بلند سرداری را که دوست و دشمن ستایشگر او هستند چنین خوارمایه می‌پندارند و اعتلاء نام ایران را به برکت وجود بی‌همتای وی به حساب تصادف و اقبال می‌گذارند.
کوروش هم سرداری بیمانند و هم پادشاهی لایق و کاردان بود. در میدان جنگ دوشادوش سربازان می‌جنگید و در صفوف نخستین زوبین بر دست پیشاهنگ ایشان بود. کشته شدن او در نبرد ماساژت‌ها دلیلی بارز بر این مدعاست. با مختصری توجه و دقت هر نوآموزی به آسانی به این مطلب پی می‌برد تا چه رسد به مورخین عالیقدر که رأفت و مهربانی کوروش با ملل تابعه و نگاهداری وضع حکومت ملی و بومی آن‌ها و احترام به آیین و مقدسات دین ایشان موجب توفیق وی در اداره مملکتی به آن عظمت که شرحش گذشت می‌گردید.
توجه کوروش به بل‌مردوک مظهر خداوند بابلی‌ها و فرستادن (چهل‌ودوهزاروششصد) تن یهودی مقیم بابل به اورشلیم و دستور تعمیر و آبادانی معبد آن‌ها و کمک‌های مادی و معنوی به ایشان و بازگرداندن اشیاء مقدس و قیمتی باورمندان مذاهب مختلف که پادشاهان زورگوی بابلی با جبر و قهر آن‌ها را به خزانه خود آورده بودند به اماکن اصلی ایشان از حس عطوفت و پاکدلی شاهنشاه ایران آبشخور داشت و نه چیز دیگر.
اگر به کتاب تاریخ سرزمین ایران علاقه دارید، می‌توانید در بخش معرفی بهترین کتاب‌های تاریخ ایران باستان در وب‌سایت هر روز یک کتاب، با دیگر نمونه‌های مشابه نیز آشنا شوید.
کتاب‌های پیشنهادی:
توسط: علی معاصر
دسته‌ها: ادبیات ایران، تاریخ، تاریخ ایران باستان
۰ برچسب‌ها: ادبیات ایران، عباس پرویز، معرفی کتاب، هر روز یک کتاب