یک پرونده‌ی کهنه

«یک پرونده‌ی کهنه» اثری است از رضا جولایی (نویسنده‌ی زاده‌ی تهران، متولد ۱۳۲۹) که در سال ۱۳۹۳ منتشر شده است. این کتاب به روایت داستان ترور محمد مسعود، روزنامه‌نگار و مدیر روزنامه‌ی مرد امروز، می‌پردازد.

درباره‌ی یک پرونده‌ی کهنه

رمان «یک پرونده‌ی کهنه» نوشته رضا جولایی، اثری است که به ترور محمد مسعود، روزنامه‌نگار برجسته و منتقد سرسخت شرایط سیاسی ایران در دهه بیست شمسی می‌پردازد. جولایی در این کتاب که در سال ۱۳۹۳ منتشر شده، توانسته است با استفاده از وقایع تاریخی، داستانی جنایی و رازآلود خلق کند.

این نویسنده که متولد سال ۱۳۲۹ در تهران است، پیش از این آثار متعددی را به رشته تحریر درآورده که همگی با استقبال خوانندگان و منتقدان روبه‌رو شده‌اند. او به خوبی می‌تواند از حوادث تاریخی برای خلق آثار داستانی جذاب بهره گیرد.

در «یک پرونده‌ی کهنه»، جولایی به موضوعی از تاریخ سیاسی ایران پرداخته است که مربوط به ترور محمد مسعود در سال ۱۳۲۶ می‌باشد. مسعود، که به‌عنوان یک روزنامه‌نگار جسور و مخالف حکومت پهلوی شناخته می‌شد، در آن زمان با انتقادهای تند و گزنده خود دشمنان بسیاری را برای خود تراشیده بود. جولایی با ترکیب عناصر تاریخی و جنایی، فضایی رازآلود و پرتنش را به خوانندگان ارائه می‌دهد که آنها را به عمق تاریخ سیاسی ایران و دلایل پنهان پشت ترور محمد مسعود می‌برد.

یکی از ویژگی‌های برجسته این رمان، توجه دقیق جولایی به جزئیات تاریخی و اجتماعی است. او با آگاهی کامل از تاریخ سیاسی ایران، به‌ویژه جریان‌های مهمی چون حزب توده، موفق شده است تا روایتی واقعی از پشت پرده‌های این دوره تاریخی ارائه دهد. در این کتاب، جولایی نه تنها به مسئله ترور مسعود می‌پردازد، بلکه زمینه‌های اجتماعی و سیاسی آن دوران و چگونگی شکل‌گیری حزب توده و نقش آن در تحولات سیاسی کشور را نیز تحلیل می‌کند.

نویسنده با بهره‌گیری از زبانی شیوا و روایتی دقیق، شخصیت‌های داستان را به‌خوبی پرداخت کرده است. در این میان، شخصیت محمد مسعود و زندگی حرفه‌ای و شخصی او به گونه‌ای عمیق بررسی شده است. مخاطب با هر صفحه‌ای که می‌خواند، بیشتر با نگرش‌ها و انگیزه‌های این روزنامه‌نگار شجاع آشنا می‌شود. همچنین، جولایی با به تصویر کشیدن ابعاد مختلف شخصیت‌های دخیل در ترور، از جمله تصمیم‌گیرندگان و مجریان این قتل، تصویری جامع از جامعه و فضای سیاسی آن زمان را به خواننده ارائه می‌دهد.

یکی از جذاب‌ترین شخصیت‌های این کتاب، کارآگاهی بازنشسته به نام یحیی مستوفی است که به دلیل شرافت و تجربه‌اش، مسئول رسیدگی به پرونده ترور مسعود می‌شود. او با وجود تردیدهایی که نسبت به پذیرش این مسئولیت دارد، تصمیم می‌گیرد که به بررسی دلایل و عوامل پشت پرده این قتل بپردازد. حضور این کارآگاه، که با چالش‌های شخصی و حرفه‌ای خود دست‌وپنجه نرم می‌کند، داستان را به سمت تعلیق و معما سوق می‌دهد.

قلم جولایی در این رمان به‌شدت گیرا و زنده است. او با استفاده از واژگان قدیمی و نثر شاعرانه‌ای که به سبک زبان کوچه‌بازاری نزدیک است، موفق شده تا فضایی اصیل و ملموس را خلق کند. این شیوه نگارش به خواننده این امکان را می‌دهد که خود را در دل وقایع حس کند و تجربه‌ای زنده از فضای اجتماعی و فرهنگی آن دوران داشته باشد.

«یک پرونده‌ی کهنه» برخلاف دیگر رمان‌های معمایی، بر جنبه‌های تاریخی و اجتماعی تمرکز دارد و نه صرفاً بر روند حل معما. از همین رو، اگرچه داستان به تدریج به ترور مسعود نزدیک می‌شود و ماجراهای مربوط به آن روشن می‌شود، اما توجه به جزئیات تاریخی و شخصیت‌پردازی عمیق، نقطه قوت این اثر است. این موضوع ممکن است از نظر برخی خوانندگان که به دنبال هیجان بی‌وقفه هستند، کتاب را کند جلوه دهد، اما این رویکرد سبب می‌شود که اثر عمق بیشتری پیدا کند.

جولایی در این رمان به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه فساد، رانت و مناسبات پنهان قدرت می‌توانند تاثیرات مخربی بر جامعه و سرنوشت افراد داشته باشند. این مساله که افراد با وجود تضادهای ایدئولوژیکی ناچار به پیوستن به حزب توده می‌شوند و چگونه قوانین تنها در ظاهر وجود دارند، از موضوعات مهمی است که نویسنده به آن پرداخته است.

با وجود اینکه داستان کتاب بر اساس واقعه‌ای واقعی نوشته شده، اما جولایی در این اثر نشان می‌دهد که هنر داستان‌نویسی به ترکیب واقعیت و خیال‌پردازی وابسته است. او با خیال‌پردازی‌هایی که به ماجرای تاریخی افزوده، توانسته است داستانی جذاب و دل‌نشین خلق کند که نه تنها خوانندگان علاقه‌مند به تاریخ، بلکه طرفداران رمان‌های جنایی و معمایی را نیز به خود جذب می‌کند.

در نهایت، «یک پرونده‌ی کهنه» اثری است که نه تنها به تاریخ ایران می‌پردازد، بلکه از طریق شخصیت‌پردازی‌های قوی و نثر شاعرانه‌اش، به بررسی ابعاد مختلف انسانی و اجتماعی آن دوران نیز می‌پردازد. این کتاب به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه یک رخداد تاریخی می‌تواند به بستری برای خلق یک اثر داستانی بی‌نظیر تبدیل شود و مخاطب را به تفکر درباره مسائلی فراتر از داستان وادارد.

کتاب یک پرونده‌ی کهنه در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۵۵ با بیش از ۱۶۸ رای و ۳۳ نقد و نظر است.

داستان یک پرونده‌ی کهنه

کتاب یک پرونده‌ی کهنه از رضا جولایی، به یکی از دوره‌های حساس تاریخ معاصر ایران می‌پردازد. این داستان جنایی با تمرکز بر ترور محمد مسعود، روزنامه‌نگار برجسته و منتقد سرسخت دوران پهلوی دوم، ساخته شده است.

نویسنده در این کتاب تلاش می‌کند فضای سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی ایران در دهه ۱۳۲۰ شمسی را به‌طور کامل به تصویر بکشد. محمد مسعود که از مدیران روزنامه ایران امروز بود، به دلیل نقدهای تند و بی‌پروایش در جامعه‌ای که به‌شدت درگیر تحولات سیاسی است، دشمنان بسیاری پیدا می‌کند.

جولایی در این رمان از عنصر تاریخ به عنوان زمینه‌ای برای داستان استفاده می‌کند. او با بررسی دقیق وقایع تاریخی، توانسته است نگاهی جامع به ترور محمد مسعود و شرایط حاکم بر آن زمان ارائه دهد.

حزب توده که نقش محوری در شکل‌دهی به روندهای سیاسی آن دوران داشته، یکی از موضوعات مهم داستان است. جولایی با بهره‌گیری از روایتی هوشمندانه و دقیق، تحولات سیاسی و اجتماعی این حزب را از دیدگاه‌های مختلف بررسی کرده و دلایل تصمیم‌گیری‌های مهم آن زمان را واکاوی می‌کند.

شخصیت‌های داستان، به‌ویژه کسانی که در ترور محمد مسعود نقش داشته‌اند، با عمق و پیچیدگی خاصی پرداخته شده‌اند. یکی از شخصیت‌های محوری داستان، یحیی مستوفی، کارآگاه بازنشسته‌ای است که به‌رغم تردیدها و دودلی‌های شخصی، مسئولیت بررسی این پرونده جنایی پیچیده را بر عهده می‌گیرد. او که در ابتدا نمی‌خواهد به پرونده بازگردد، در نهایت تسلیم می‌شود و با چالش‌های فراوانی در مسیر حل این معما مواجه می‌شود.

رمان به شکلی از شخصیت‌پردازی استفاده می‌کند که هر یک از افراد حاضر در داستان با جزئیات فراوانی معرفی می‌شوند. خواننده به‌تدریج با دنیای درونی و بیرونی این شخصیت‌ها آشنا می‌شود و می‌تواند به درک بهتری از انگیزه‌ها و تصمیمات آن‌ها برسد. جولایی با دقت و حساسیت فراوان، شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوران را با زندگی شخصی این شخصیت‌ها ترکیب می‌کند و در نهایت داستانی چندلایه و پرمعنا را خلق می‌کند.

علاوه بر این، داستان شامل جزئیات مهمی از زندگی شخصی و حرفه‌ای محمد مسعود است. جولایی به‌طور دقیق به بازنمایی اهداف و دیدگاه‌های سیاسی و مطبوعاتی او پرداخته و دلایل ترور وی را به‌خوبی شرح داده است. مسعود که به دلیل جسارت در نقد قدرت‌های سیاسی و درباریان به دشمنی با بسیاری از جناح‌ها برخاسته بود، در نهایت به دست کسانی که منافعشان با او در تضاد بود، از بین می‌رود.

زبان و سبک نگارش جولایی نیز یکی از نکات برجسته این رمان است. او با استفاده از زبانی قدیمی و غنی، توانسته است فضای تاریخی داستان را به‌شکلی زنده و جذاب بازنمایی کند. کلمات و عبارات انتخاب شده توسط نویسنده به‌گونه‌ای هستند که مخاطب را به زمان و مکانی دیگر می‌برند و تجربه‌ای فراتر از خواندن یک داستان ساده به او ارائه می‌دهند.

رمان یک پرونده‌ی کهنه نه‌تنها به مسئله‌ی ترور محمد مسعود می‌پردازد، بلکه نگاهی وسیع‌تر به وضعیت جامعه آن زمان دارد. جولایی با دقت به بررسی تاثیرات فساد و روابط قدرت در شکل‌دهی به وقایع آن دوره پرداخته و نشان داده که چگونه این عوامل توانسته‌اند مسیر تاریخ را تغییر دهند. فساد سیاسی و رانت‌خواری به‌عنوان موضوعات مهمی در داستان مطرح شده و نویسنده از این طریق به نقد وضعیت سیاسی و اجتماعی آن دوران پرداخته است.

یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی این کتاب، ترکیب واقعیات تاریخی با داستان‌پردازی است. جولایی از تخیل خود برای پروراندن وقایع تاریخی استفاده کرده و داستانی خلق کرده که نه‌تنها برای علاقه‌مندان به تاریخ جذاب است، بلکه می‌تواند مخاطبانی که به داستان‌های جنایی و معماگونه علاقه دارند را نیز جذب کند.

کتاب از جایی که داستان اصلی، یعنی ترور محمد مسعود، آغاز می‌شود، به‌تدریج شدت و هیجان بیشتری می‌گیرد. این بخش از داستان، که حدود دو سوم کتاب را در بر می‌گیرد، خواننده را با خود همراه می‌کند و او را در جریان پیچیده‌ی ماجراهای سیاسی و شخصی قرار می‌دهد که در نهایت به سرنوشت تراژیک مسعود منجر می‌شود.

در نهایت، یک پرونده‌ی کهنه داستانی است که توانسته با تلفیق وقایع تاریخی واقعی و شخصیت‌های خیالی، یک تصویر جامع و جذاب از دوران پهلوی دوم و تحولات آن زمان ارائه دهد.

بخش‌هایی از یک پرونده‌ی کهنه

کارآگاه پرونده را در کیف گذاشت. در آن را قفل کرد و کیف را زیر بغل گذاشت و از اداره بیرون آمد. از سر چهارراه استانبول تا کافه مادام کوکو شش دقیقه اگر تند می رفت و اگر آهسته، هفت دقیقه و نیم راه بود.

امشب باید زودتر به آنجا می رسید و جایی در گوشه ای می گرفت. کافه ی مادام ، در هفته، دو شب، شبهای سه‌شنبه و پنج‌شنبه، شام مخصوص به همراه موسیقی داشت. نوازندگان یک خانم لهستانی زیبا رو بود که پیانو می‌نواخت و یک مرد مسن ارمنی که ویولون سل. در این دو شب سروکله ی مشتری های مخصوص پیدا نمی شد. اما او امشب برای خوردن شام و شنیدن موسیقی به آنجا نمی‌رفت.

……………………

پنج نفر بودند یک سرهنگ ستاد یک سرگرد فراری یک سروان اخراجی و دو نفر شخصی دور یک میز گرد قدیمی با چند صندلی لهستانی و یک چراغ سقفی حبابدار که نور اندکی به اتاق می پاشید. پرده ها را کشیده بودند.

نمی دانستند که بیرون برف ریزی شروع به باریدن کرده زمستان سختی بود دایم برف میبارید همه جا یخ زده بود، حتی شاخه های درختان یخ زده بودند و از آنها قندیلهای بلورین آویزان بود. هر شب چند پرنده یخ می زدند و زیر شاخه ها می افتادند اما کسی به آنها نگاه نمی کرد.
جمعه بود جمعه روز بدی است برای کارهای خطیر اما انضباط حزبی چیزی درباره بدی و خوبی روزها نگفته بود. بخاری زغال سنگی بزرگی کنار اتاق بود که گروگر میکرد و بدنه اش سرخ شده بود اما چون یخبندان شدیدی بود نتوانسته بود سرمای اتاق را پس براند.

 

اگر به کتاب یک پرونده‌ی کهنه علاقه دارید، می‌توانید در بخش معرفی برترین آثار رضا جولایی در وب‌سایت هر روز یک کتاب، با دیگر آثار این نویسنده نیز آشنا شوید.