باغ آلبالو

«باغ آلبالو» اثری است از آنتون چخوف (پزشک و نویسنده‌ی روسی، از ۱۸۶۰ تا ۱۹۰۴) که در سال ۱۹۰۳ منتشر شده است. این نمایش‌نامه در چهار پرده به روایت ماجرای یک زن روس و خانواده‌اش می‌پردازد که رو به ورشکستگی هستند و باغ آلبالوی آن‌ها در گرو بانک است.

درباره‌ی باغ آلبالو

«باغ آلبالو» اثر آنتون چخوف به عنوان یک شاهکار جاودانه ادبیات روسی است که به خاطر تصویری تکان دهنده از تغییرات اجتماعی، حماقت انسانی و گذر ناپذیر زمان مشهور است. این اثر که در سال ۱۹۰۴ نوشته شد، در همان سال در تئاتر هنری مسکو به نمایش درآمد و لحظه‌ای مهم در تئاتر روسیه و زندگی حرفه‌ای چخوف را رقم زد.

«باغ آلبالو» که در پس زمینه تغییر چشم‌انداز اجتماعی روسیه در آغاز قرن بیستم می‌گذرد، در املاکی به مالکیت لیوبوف رانوسکایا، اشرافی ثروتمندی که زمانی از پاریس به خانه اجدادی خود بازمی‌گردد و اکنون با ویرانی مالی روبه‌رو است، می‌گذرد. باغ گیلاس، نمادی از زیبایی و زوال، به عنوان نقطه کانونی نمایشنامه عمل می کند و ماهیت زودگذر ثروت و اجتناب ناپذیر بودن تغییر را تجسم می بخشد.

همانطور که نمایشنامه پیش می رود، چخوف به طرز استادانه ای ملیله ای از شخصیت ها را به هم می بافد که هر کدام با خواسته ها، پشیمانی ها و توهمات خود دست و پنجه نرم می کنند. از تاجر عملگرای لوپاخین که باغ میوه را فرصتی سودمند برای توسعه می بیند تا دانشجوی ایده آلیست تروفیموف که رویای آینده ای رهایی از محدودیت های گذشته را در سر می پروراند، هر یک از شخصیت ها منعکس کننده تنش های گسترده تر بین سنت و پیشرفت، امتیازات و فقر هستند. .

در هسته خود، باغ آلبالو مضامین از دست دادن و تجدید را بررسی می کند، زیرا شخصیت ها با از دست دادن قریب الوقوع املاک محبوب خود روبرو می شوند و با عدم اطمینان از آنچه در پیش است دست و پنجه نرم می کنند. وابستگی عاطفی لیوبوف به باغ میوه، با نوستالژی و پشیمانی، منعکس کننده احساسات گسترده تر جامعه در حال گذار است که در تلاش برای آشتی دادن راحتی های گذشته با چالش های حال است.

بینش دقیق چخوف در مورد شرایط انسانی در سراسر نمایشنامه مشهود است، زیرا او به طرز ماهرانه ای پیچیدگی های عشق، طبقه و هویت را بررسی می کند. چخوف از عاشقانه های تلخ و شیرین بین لیوبوف و کارمند فقیر لوپاخین گرفته تا رابطه تلخ بین خدمتکار فیرس و خانواده ای که برای نسل ها خدمت کرده است، چخوف ظرایف احساسات انسانی را با عمق و حساسیت قابل توجهی به تصویر می کشد.

باغ آلبالو از نظر نمادگرایی نیز غنی است، با نقوشی مانند صدای سقوط شکوفه های باغ گیلاس که یادآور گذر زمان و اجتناب ناپذیر بودن تغییر است. حضور دلخراش گریشا، پسر درگذشته، که خاطره‌اش مانند شبحی بر سرتاسر سرزمین باقی می‌ماند، لایه‌ای دیگر از عمق را به روایت می‌افزاید و سنگینی گذشته را بر زمان حال برجسته می‌کند.

«باغ آلبالو» در کاوش موضوعاتی مانند افول اشراف، ظهور طبقه متوسط، و جستجوی معنا در دنیایی که به سرعت در حال تغییر است، امروز به همان اندازه که بیش از یک قرن پیش بود، مرتبط است. جذابیت ماندگار آن نه تنها در مضامین جاودانه و شخصیت‌پردازی‌های غنی، بلکه در توانایی بی‌نظیر چخوف در به تصویر کشیدن زیبایی و تراژدی تجربه‌ی انسانی با صداقت و دلسوزی نهفته است.

در پایان، «باغ آلبالو» گواهی بر نبوغ آنتون چخوف به عنوان یک نمایشنامه نویس و درک عمیق او از روح انسان است. این نمایشنامه از طریق شخصیت‌های زنده، تصاویر هیجان‌انگیز و مضامین جاودانه‌اش همچنان مخاطبان را در سراسر جهان مجذوب خود می‌کند و ما را به تفکر در ماهیت تغییر، گذر زمان و قدرت پایدار امید در میان ناملایمات دعوت می‌کند.

کتاب باغ آلبالو در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۶۹ با بیش از ۴۰ هزار رای و ۱۷۰۰ نقد و نظر است. این کتاب در ایران با ترجمه‌هایی از سیمین دانشور، ناهید کاشی چی، پرویز شهدی و سپیده مرویان به بازار عرضه شده است.

داستان باغ آلبالو

پرده‌ی اول

این نمایش در یک روز از ماه مه در مهد کودک خانه لیوبوف آندریونا رانوسکایا در استان های روسیه در آغاز قرن بیستم اکران می شود. رانوسکایا از زمان غرق شدن پسر کوچکش در فرانسه زندگی می کند. پس از تلاش او برای خودکشی، دختر ۱۷ ساله رانوسکایا، آنیا و فرماندار آنیا، شارلوتا ایوانونا، او را به همراه یاشا، پیشخدمت رانوسکایا به روسیه آورده اند.

پس از بازگشت، آنها با لوپاخین، دونیاشا، واریا (که در غیاب رانوسکایا سرپرستی املاک را بر عهده داشت)، گایف برادر رانوسکایا، بوریس سیمئونوف-پیشچیک، سمیون یپیخدوف و فیرس با آنها ملاقات می کنند.

لوپاخین آمده است تا به رانوسکایا و گایف یادآوری کند که املاک آنها، از جمله باغ آلبالو، به زودی برای پرداخت بدهی های خانواده به حراج گذاشته می شود. او پیشنهاد می کند که املاک را با اجازه دادن به بخشی از آن به کلبه های تابستانی نجات دهند. با این حال، این امر مستلزم تخریب باغ گیلاس است که در سطح ملی به دلیل وسعتش شناخته شده است.

رانوسکایا در تعطیلات روز از منظره باغ لذت می برد، زمانی که پیتر تروفیموف، دانش آموز جوان و معلم سابق گریشا، پسر مرده رانوسکایا، شگفت زده می شود. تروفیموف اصرار داشت که رانوسکایا را پس از بازگشت ببیند، و او از یادآوری این تراژدی غمگین است. پس از بازنشستگی رانوسکایا برای عصر، آنیا به واریا اعتراف می کند که مادرشان به شدت بدهکار است. همه با این امید به رختخواب می روند که املاک نجات می یابد و باغ آلبالو حفظ می شود. تروفیموف با ستایش به آنیا در حال رفتن خیره شده است.

پرده‌ی دوم

پرده‌ی دوم در فضای باز و نزدیک باغ میوه اتفاق می افتد. یپیخدوف و یاشا با آواز خواندن و نواختن گیتار برای محبت دونیاشا رقابت می کنند در حالی که شارلوتا در مورد زندگی خود تک گویی می کند. در قانون اول آشکار شد که یپیخدوف در عید پاک از دنیاشا خواستگاری کرد. با این حال، او شیفته یاشا فرهنگ‌تر شده است. شارلوتا می رود تا دونیاشا و یاشا مدتی تنها باشند، اما با شنیدن آمدن کارفرمایشان این کار قطع می شود.

یاشا دونیاشا را دور می کند تا گرفتار نشود و رانوسکایا، گایف و لوپاخین ظاهر می شوند و یک بار دیگر درباره سرنوشت نامعلوم باغ گیلاس بحث می کنند. به زودی آنیا، واریا و تروفیموف نیز از راه می رسند. لوپاخین تروفیموف را به خاطر شاگردی همیشگی مسخره می‌کند و تروفیموف از فلسفه کار و هدف مفید او حمایت می‌کند تا همه اطرافیان را خوشحال کند. در خلال صحبت هایشان، گدای ژولیده از آنجا می گذرد.

رانوسکایا علیرغم اعتراضش به واریا، تمام پول خود را به او می دهد. خانواده متزلزل از آشفتگی، برای صرف شام راهی می شوند. آنیا پشت سر می ماند تا با تروفیموف صحبت کند که واریا را تایید نمی کند و به آنیا اطمینان می دهد که آنها فراتر از عشق هستند. برای تحت تاثیر قرار دادن تروفیموف، آنیا قول می دهد که گذشته را پشت سر بگذارد و زندگی جدیدی را آغاز کند. آن دو به سمت رودخانه حرکت می کنند که واریا در پس زمینه صدا می کند.

پرده‌ی سوم

اواخر ماه اوت است و مهمانی رانوسکایا برگزار می شود. نوازندگان در حالی که خانواده و مهمانان می نوشند و خود را سرگرم می کنند می نوازند. همچنین روز حراج است. گایف مبلغ ناچیزی از خاله خود و رانوسکایا دریافت کرده است و اعضای خانواده علیرغم شادی عمومی اطرافشان، در حالی که منتظر اخبار هستند مضطرب هستند. واریا نگران پرداخت دستمزد نوازندگان است و همسایه آنها پیشچیک را به خاطر نوشیدن، دونیاشا را به خاطر رقصیدن و یپیخودوف را به خاطر بازی بیلیارد سرزنش می کند.

شارلوتا ترفندهای جادویی انجام می دهد. رانوسکایا تروفیموف را به خاطر کنایه زدن واریا که از او به عنوان مادام لوپاخین یاد می کند، سرزنش می کند. سپس واریا را ترغیب می کند که با لوپاخین ازدواج کند، اما واریا بی اعتنایی می کند و به او یادآوری می کند که این وظیفه لوپاخین است که از او خواستگاری کند، نه برعکس. او می گوید که اگر پول داشت تا جایی که ممکن بود دور می شد.

تروفیموف تنها با رانوسکایا اصرار دارد که سرانجام با این واقعیت روبرو شود که خانه و باغ در حراجی فروخته خواهد شد. رانوسکایا تلگرافی را به او نشان می دهد که دریافت کرده و فاش می کند که معشوق سابقش بیمار است و از او التماس کرده که به پاریس بازگردد. او به‌رغم رفتار ظالمانه‌ای که در گذشته با او داشته، به‌طور جدی به این موضوع فکر می‌کند. تروفیموف از این موضوع متحیر شده است. آنها در مورد ماهیت عشق و تجربیات مربوطه خود بحث می کنند.

تروفیموف ترک می‌کند، اما خارج از صحنه از پله‌ها پایین می‌آید و دیگران او را حمل می‌کنند. رانوسکایا می خندد و او را به خاطر حماقتش می بخشد و آن دو با هم آشتی می کنند. آنیا با شایعه فروخته شدن ملک وارد می شود. لوپاخین با گایف وارد می شود، هر دوی آنها از سفر و اتفاقات روز خسته شده اند. گایف دور است و بدون گفتن کلمه ای از نتیجه حراج به رختخواب می رود.

وقتی رانوسکایا می پرسد چه کسی ملک را خریده است، لوپاخین نشان می دهد که او خریدار است و قصد دارد باغ را خرد کند. رانوسکایا، پریشان، به آنیا می چسبد، که به او اطمینان می دهد که اکنون آینده بهتر خواهد بود.

پرده‌ی چهارم

چند هفته بعد وسایل خانواده در حال بسته بندی شدن است، زیرا خانواده برای ترک ملک آماده می شوند. تروفیموف وارد می شود و او و لوپاخین دیدگاه های متضاد جهان را با هم تبادل می کنند. لوپاخین به واریا پیشنهاد ازدواج نمی دهد. آنیا وارد می شود و لوپاخین را سرزنش می کند که به کارگرانش دستور داده است تا زمانی که خانواده هنوز آنجا هستند، باغ گیلاس را خرد کنند.

لوپاخین عذرخواهی می کند و با عجله بیرون می رود تا فعلا جلوی آنها را بگیرد، به این امید که به نحوی با خانواده آشتی کند. شارلوتا، گمشده و گیج وارد می شود و اصرار می کند که خانواده موقعیت جدیدی برای او پیدا کنند. رانوسکایا با زندگی قدیمی خود خداحافظی می کند و خانه را برای همیشه تعطیل می کند.

در تاریکی، فیرس به داخل اتاق سرگردان می شود و متوجه می شود که بدون او رفته اند و او را در داخل خانه متروکه سوار کرده اند تا بمیرد. او دراز می کشد و خود را به این سرنوشت تسلیم می کند. صدای تبرهای قطع درختان خارج از صحنه به گوش می رسد.

بخش‌هایی از باغ آلبالو

 یاشا: (با ناز توی صحنه راه می رود.) «می شود آدم اینجا بیاید؟» دونیاشا: «یاشا، آدم تو راه به زحمت می شناسد. خارجه چقدر تو را تغییر داده.» یاشا: «هوم، سرکار علیه که باشند؟» دونیاشا: «وقتی تو خارجه رفتی، من قدم انقدر بود.» (دستش را بالای زمین می گیرد و قد سابقش را نشان می دهد.)

«من دونیاشا هستم. دختر فئودور کوزویوف. یادت رفته؟» یاشا: «هوم… مثل هلوی پوست کنده شده ای.» دور و برش را نگاه می کند. او را در آغوش می گیرد. دونیاشا فریاد می کشد و نعلبکی از دستش می افتد. و یاشا به سرعت بیرون می رود. واریا: (در درگاه، با لحنی آزرده) «چه خبر است؟» دونیاشا: (اشک‌ریزان) «نعلبکی را شکستم.»

………………..

 یادم می آید وقتی جوان پانزده ساله ای بودم پدر مرحومم که در آن موقع در این ده مغازه داشت، چنان محکم به دماغم کوبید که خون دماغ شدم. یادم نیست به خاطر چی. اما ما توی حیاط بودیم و پدرم داشت چیزی می نوشید. طوری یادم می آید مثل اینکه دیروز بود.

خانم رانوسکی که آن موقع دختر جوانی بود- وای چقدر هم قلمی بود- مرا به همین اتاق آورد که صورتم را بشوید. آن موقع اینجا اتاق بچه ها بود. به من گفت: موژیک کوچولو، گریه نکن. برای روز عروسیت دماغت خوب می شود.

موژیک کوچولو! البته پدرم یک موژیک بود ولی حالا من جلیقه ی سفید و چکمه ی قهوه ای پوشیده ام و یک کیسه ی پول ابریشمی دارم که لابد می گویی از گوش خوک فراهم شده. من پولدارم. اما با همه ی پول هایم اگر فکرش را بکنی، هنوز هم یک موژیک معمولی هستم. (کتاب را ورق می زند) من اینجا سرگرم خواندن این کتاب بودم و حتی یک کلمه اش را هم نفهمیدم. خوابم برد.

……………….

بی حرکت دراز می کشد. صدایی از دور مثل اینکه از آسمان ها شنیده می شود. صدای سیم تاری است که پاره شده. صدا خاموش می شود. ناله ای است. سکوتی همه جا را می گیرد و فقط از دور، از باغ آلبالو، صدای گنگ تبری که درخت ها را می اندازد، شنیده می شود.

 

اگر به کتاب باغ آلبالو علاقه دارید، می‌توانید در بخش معرفی برترین آثار آنتون چخوف در وب‌سایت هر روز یک کتاب، با دیگر آثار این نویسنده نیز آشنا شوید.