وسوسه‌ی آنتونیوس قدیس

«وسوسه‌ی آنتونیوس قدیس» اثری است از گوستاو فلوبر (نویسنده‌ی فرانسوی، از ۱۸۲۱ تا ۱۸۸۰) که در سال ۱۸۴۷ منتشر شده است. این کتاب داستان آنتونیوس قدیس را روایت می‌کند که برای مراقبه و دوری از مردم به صحرا رفته است و در آن‌جا با وسوسه‌ی شیطان مواجه می‌شود.

درباره‌ی وسوسه‌ی آنتونیوس قدیس

کتاب «وسوسه‌ی آنتونیوس قدیس» اثر نویسنده‌ی زبردست «گوستاو فلوبر» است. او در مورد این اثرش این چنین می‌گوید:این کتاب حاصل تمام عمر من است. وسوسه آنتونیوس قدیس ثمره‌ی بیش از سی سال تجربه‌اندوزی فلوبر در خصوص حوزه‌ی داستان‌نگاری و نتیجه مطالعه‌های بسیار زیاد و سخت‌کوشانه‌ی او در خصوص تاریخ ادیان و دنیا می‌باشد. مضمون این اثر تحقیقی، جدال همیشگی آدمی با وسوسه‌های نفسانی و شیطانی است.

آنتونیوس به دلیل عزلت نشینی به صحرای طیبه رفته و در همان جا شیطان به سراغ او می‌آید تا با وسوسه کردن او را از دین خارج کند. در وسوسه‌ی ‌آنتونیوس قدیس، مرد زاهد که شخصیت اصلی داستان نیز هست، در بدو امر تجلی چنین تصویری است. شخصیتی که در تنهایی و عزلت خود گرفتار آمده است و میان دو ورطه‌ی بیانتها، یعنی خیر و شر، با امیال حیوانی و غرایز خود به جدال می‌پردازد.

تردیدی نیست که همین دیدگاه دوگانه به گیتی است که باعث شده تا فلوبر به کرّات از آراء و اندیشه‌های مانویت استفاده کند. او به موازات شکل گیری شخصیت آنتونیوس، درمی یابد که مشکلات و معضلات این قدیس درحقیقت بازتابی از مشکلات خود اوست و هر چه بیشتر در کار خود پیش می رود احساس می‌کند که شخصیت داستانش نیز به او نزدیک‌تر و نزدیک‌تر می‌شود. درست همانند آن چه در مورد اما بواری یا فردریک مورو روی داد.

زاهد گوشه نشینی که در صحرای طیبه با افکار و تخیلات شگفت‌انگیز خود تنها مانده است، درحقیقت شکل دیگرگون فلوبر خلاقی است که در وادی هنر خود را با تخیلات حیرت انگیز و وسوسه کننده‌اش تنها می‌بیند. تنها، در برابر خیر و شر، نیکویی و پلیدی؛ و این پرسش همیشگی که آیا باید به آن چه می‌بیند، به حسیات و حتی هنجارهایی که بدان ها اعتقاد دارد پای بند بماند یا نه؟ این که شاید تمامی آن چه را می‌بیند وهمی بیش نیست و دلیلی برای انتخاب وجود ندارد. این که شاید اصلا چیزی به نام خیر و شر وجود ندارد.

او برای آن که از تأثیر این اثر اطمینان حاصل کند از دو تن از دوستانش خواست تا پیش از تحویل اثر به ناشر، آن را مطالعه کنند. پاسخی که این دو به فلوبر دادند مأیوس کننده بود. به این معنا که از او خواستند تا این اثر را فراموش و اندیشه‌ی نگارش آن را برای همیشه از ذهن خود دور کند. کافی بود که فلوبر برای این نظرخواهی از دوستان دیگری کمک می‌گرفت؛ دوستانی که در داوری های خود ملایم تر بودند.

به این ترتیب، این احتمال زیاد بود که وسوسه آنتونیوس قدیس پیش از مادام بواری روانه بازار نشر و، به تبع آن، تنها یک برداشت از آن ارائه شود و فلوبر نیز هیچ گاه به این فکر نیفتد که برداشت‌های دوم و سوم را نیز بنویسد و تغییراتی در متن و شکل و جزییات داستان پدید آورد.

کتاب وسوسه‌ی آنتونیوس قدیس در وب‌سایت goodreads دارای امتیاز ۳.۸۲ با بیش از ۲۸۰۰ رای و ۱۷۹ نقد و نظر است. در ایران، این کتاب را کتایون شهپرراد و آذین حسین‌زاده به فارسی ترجمه کرده‌اند.

بخشی از وسوسه‌ی آنتونیوس قدیس

شیطان: در آسمان بالا و بالاتر رو؛ هیچ گاه به بامش دست نخواهی یافت! میلیاردها و میلیاردها قرن به ژرفای جهان فرو رو؛ هیچ گاه به قعرش راه نخواهی جست- چه، نهایتی نیست، بامی نیست، نه فرازی هست و نه فرودی و نه نهایتی؛ و لایتنهاهی مطلق جزیی از خداست که دیگر صرفا بخشی از فضا نیست که این یا آن اندازه بزرگ باشد، بلکه خود بی‌کرانی است!

آنتونیوس: با این همه  روزی او را خواهم دید!

شیطان: لابد با آمرزیدگان، مگر نه؟ آن هم هنگامی که فانی از لایتناهی محظوظ شود، در مکانی کوچک که وجود مطلق را محصور می کند!

آنتونیوس: چه اهمیتی دارد؟ باید بهشتی برای خوبی وجود داشته باشد و دوزخی برای پلشتی!

شیطان: مگر الزام عقلانیت توست که قانون حاکم بر گیتی را وضع می کند؟ تردیدی نیست که وجود پلشتی برای خداوند علی السویه است، چرا که زمین از بدی آکنده است! آیا از روی ناتوانی است که این بدی را تاب می آورد یا از روی بی رحمی است که تغییری در آن پدید نمی آورد؟ آیا می پنداری او مدام مترصد آن است که کاستی های دنیا را همچون، اثری ناقص، اصلاح کند.

آیا می اندیشی بر هر یک از حرکات موجودات ناظر است، از پرواز پروانه گرفته تا اندیشه آدمی؟ هیچ گاه قادر نخواهی بود تا گیتی را در تمامی وسعتش دریابی ؛ به همین سبب نیز نمی توانی انگاره ای از دلیلش، یا مفهومی صحیح از آفریدگار را در ذهن مجسم کنی؛ حتی نمی توانی به درستی درک کنی که گیتی بی انتهاست – چرا که باید ابتدا از لایتنهای مطلق درک صحیحی داشته باشی!

 

اگر به کتاب وسوسه‌ی آنتونیوس قدیس علاقه دارید، می‌توانید در بخش معرفی آثار گوستاو فلوبر در وب‌سایت هر روز یک کتاب، با دیگر کتاب‌های این نویسنده آشنا شوید.